Asperger Sendromu (Bilinmeyen Yönleriyle)

Asperger Sendromu Nedir?

Asperger Sendromu, 1944’te ilk kez Hans Asperger tarafından tanımlanmıştır. Sendromun ismi buradan gelmektedir. Asperger sendromu, otizm spektrum bozukluğu grubunda yer alan nöro-gelişimsel rahatsızlıklardan biridir. Doğuştan gelen bir rahatsızlık olmakla birlikte yaşamın ilk 3-4 yılında ortaya çıkan karmaşık nöro-gelişimsel bozuklukları kapsar. Otizm spektrum bozukluklarının en hafif olanıdır.

Uzmanların tanı ölçütü olarak kullandığı Mental Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı (İngilizce: The Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, kısaca DSM)’nın 2000-2013 yılları arasında kullanılan dördüncü baskısında(DSM-IV) Asperger Sendromu yaygın gelişimsel bozukluklar kategorisinde yer almaktaydı. DSM’nin 18 Mayıs 2013’te yayımlanan son baskısı olan DSM-V ile birlikte Asperger Sendromu da dahil olmak üzere tüm yaygın gelişimsel bozukluklar Otizm Spektrum Bozukluğu(OSB) olarak değiştirilmiştir. Spektrum kelime anlamı olarak çeşitlilik demektir. Spektrum bir nevi yelpazedir. Otizm Spektrum Bozukluğuna spektrum denmesinin nedeni, otizmde karşılaşılan belirtilerin her çocukta farklı şekillerde ve farklı seviyelerde görülmesidir. Bu sebeple Asperger Sendromu, yüksek işlevli otizm olarak da bilinebilmektedir.

Otizm ile Farklılıkları

• Otizm yaşamın ilk 3 yılında ortaya çıkar. Aspergerli çocuklarda ise 4-11 yaş arasında belirtiler belirginleşmeye başlar.
• Aspergerli olan bireyler, otizmli bireylerden dil gelişimi noktasında ayrılırlar. Asperger sendromlu çocukların dil ve bilişsel gelişimi normal seyirdedir.
• Asperger sendromlu çocuklar otizmli bireylere göre özellikle konu ilgi alanları olduğunda konuşkan olurlar.
• Otizmli çocuklar yaşadıkları sosyal uyumsuzluğun farkında değillerdir.
• Asperger sendromu, sözel dil becerileri ve yetenekleri(müzik ve görsel hafıza gibi) noktasında diğer otizm biçimlerinden ayrılırlar.
• Aspergerli çocukların zekaları normal düzeyde ve hatta çoğu vakada yüksek düzeydedir fakat otizmli çocuklarda zeka geriliği söz konusu olabilmektedir.

Asperger Sendromu Nedenleri Nelerdir?

Asperger Sendromu genetik temelli nörolojik bir bozukluktur. Nedeni tam olarak belirlenememiştir. Fakat beynin ve sinir sisteminin yapısında, işleyişindeki sorunlardan kaynaklandığına dair bulgular vardır. 2014 yılında Özdemir’e ait bir araştırmaya göre genetik faktörler, beyinde oluşan bir hasar(hamilelik esnasında ya da doğum esnasında meydana gelen problemler gibi), ailenin ya da çocuğun zehirli kimyasal maddelere maruz kalmış olmaları bu nedenler arasında sayılmaktadır. Asperger Sendromu nedenleri tam olarak bilinemediği için herhangi bir tıbbi tedavisi yoktur ve bu sebeple önceden önlem almakta mümkün değildir.

Otizm Spektrum Bozukluklarının nedeni konusundaki anne- babanın(birincil bakıcıların) çocuğun bakımına ilişkin ihmali olduğu düşüncesi doğru değildir. Anne- babanın ihmali kesinlikle OSB’nin bir sebebi olamaz. Fakat anne- baba ihmali, OSB tanılı bireylerde semptomların sayısının ve yoğunluğunun artmasına etkili olur. Bu sebeple birincil bakıcıların çocuğa nitelikli bakım ortamı sağlamaları çocuğun gelişimi açısından son derece önemlidir.

Asperger Sendromu Belirtileri

• Sosyal farkındalık eksikliği
• Sosyalleşmede/arkadaş edinmede ilgi eksikliği
• Arkadaşlıklar kurmada veya arkadaşlık sürdürmekte zorluk
• Empati kuramamak
• Göz teması kurmaktan çekinmek veya çok dikkatli bakmak
• Yüz ifadeleri ve mimik kullanmada eksiklik veya abartılı mimiklerin kullanılması
• Beden dilini anlayamama
• Kişisel sınırlara uymama
• Seslere, kokulara, tatlara ya da görsel uyaranlara aşırı hassasiyet
• Rutine aşırı bağlılık
• El çırpma, kol sallama, sallanma gibi tekrarlanan motor davranışlar
• Sadece birkaç konuya gösterilen takıntılı ilgi
• Mecazlı söylenen cümleleri anlamama
• Ses tonunu ayarlamada zorlanma

Teşhisi Nasıl Konur?

Asperger sendromu belirtileri bebeklikte başlar. Fakat dil gelişiminde bir sorun görülmediği için farklılıkların tanımlanması zordur bu sebeple erken dönemde teşhisi zordur. Belirtiler 4-11 yaşları arasında daha belirgin olur. Asperger sendromunu doğrudan tespit edebilen bir test yoktur. Duruma ve belirtilere göre öncelikle fiziksel hastalıkların araştırılır. Fiziksel bir sorun bulunmadığında çocuk bir uzmana yönlendirilir. Bu noktada eğer çocuk okula gidiyorsa öğretmen gözlemleri çok önemlidir. Uzmanlar aileden ve öğretmenden aldıkları bilgiler doğrultusunda uygun olan testleri uygularız. Bu testler yardımıyla çocuğun sosyal ve duygusal yetenekleri, iletişim, öğrenme ve hareket becerileri ve de özel ilgi alanlarına bakarız.

Asperger Sendromu Tedavisi

Erken ve Yoğun Eğitim

• Erken dönemdeki teşhis ve tedavi, tanı almış bireylerin olumlu yönde gelişmesini sağlar. Bireyin topluma uyum sağlamasını kolaylaştırır. Her birey farklı özellikler gösterir. Bu nedenle uzmanlarla işbirliği içerisinde bireye yönelik uygulamalar planlamak en doğrusudur.
• Tek bir tedavi yöntemi yoktur ve uygulanacak terapiler hayat boyu devam eder. Çocuğun ihtiyaçlarına göre görülen semptomları iyileştirmeye yönelik terapiler uygulanır. Sosyal biliş farkındalığı eğitimi, konuşma ve dil terapisi, bilişsel davranışçı terapi ve fizik tedavi uygulanabilecek terapilerdir. Uygulanan terapilere ek olarak ailelere psikoeğitim verilerek ailenin bu süreçte zorluklarla başa çıkmaları konusunda yardımcı olunabilir.
• Asperger sendromunun varlığını kabul edip mesleki başarılara imza atabilen birçok birey vardır. Detaylara odaklanma yeteneğinin olması, ilgi alanları konusunda uzmanlaşabilmesi, bağımsız çalışabilmesi gibi özelliklerin bu noktada çok önemli işlevi vardır. Asperger sendromlu bireyler ilişkiler ve sosyal durumlarda zorlansalar da semptomlarıyla baş etmeyi öğrenirler. Destekle ya da bağımsız da yaşayabilirler.
• Tanı almış her birey farklı özellikler gösterir. Bu sebeple uzmanlarla işbirliği içerisinde bireye yönelik uygulamalar planlamak en doğrusudur.

Uzman Klinik Psikolog Hepsen Nur Gürbey