Bebeklerin tüm besin ihtiyacı, bedensel, zihinsel ve ruhsal yönden gelişimi için ilk 6 ay yalnızca anne sütü yeterlidir. Bu sürede başka ek besinlere ihtiyaç yoktur. Altıncı aydan sonra, anne sütünün yanı sıra ek gıdalara başlanmalıdır. Anne sütü ilk 6 ayda bebeğin ihtiyacının %100’ ünü, 6-12. ayda %50’ sini ve 12. aydan itibaren de %30’ unu karşılar. Tamamlayıcı beslenme yani ek gıda devam ederken bebeğin anne sütüne 2 yıl veya daha uzun süre devam etmesi bebeğin kuvvetli olmasını ve sağlıklı gelişmesini sağlar.
Ek Gıdaya Geçiş (Tamamlayıcı Beslenme) Ne Zaman Olmalı?
Anne sütü ile beslenme devam ederken 6. ayda (180 günlük) tamamlayıcı beslenmeye başlanır. Tamamlayıcı besinlere 4. aydan önce (26 hafta) başlanmamalıdır. Ek gıdaya geç başlamak ise besin ögesi eksikliği ve büyüme ve gelişme geriliğine neden olabilir.
“Bebeğimin Ek Gıdaya Hazır Olduğunu Nasıl Anlarım?”
- Oturduğunda başını dik tutmalı
- Diğerleri yemek yerken ağzını açması
- Başkalarının yediği yiyeceklere ilgi duyması
- Sık sık anne sütü alması ve hızlı acıkması
İyi Bir Ek Gıda Nasıl Olmalı?
Özellikle demir, çinko, kalsiyum, C vitamini, A vitamini, folat başta olmak üzere enerji, protein ve vitamin-mineral açısından zengin olmalıdır. Çok sıcak/soğuk gıdalar olmamalı, bebek tarafından kolayca tüketilmeli ve sevilmelidir. Hazırlanması kolay, kıvamı uygun gıdalar tamamlayıcı beslenme için uygundur.
Ek Gıdaları Zenginleştirmenin Yolları
- Çorbalara protein, lif, vitamin ve mineral açısından zengin kaynaklardan kurubaklagiller, tahıllar ve sebzeler eklenerek besin değeri artırılabilir.
- Çorbalar veya muhallebiler süt, yoğurt ve benzeri besinlerle hazırlanabilir.
- Kuru baklagil (nohut, mercimek, fasulye gibi) ya da sebze yemeklerine et, tavuk, balık eklenebilir.
- Yemeklere zeytinyağı, diğer sıvı yağlar, tereyağı gibi yağlar eklenebilir.
- Kuru meyve ve öğütülmüş kuruyemişler ekmek, muhallebi gibi besinlere ilave edilebilir.
Ek Gıdada Aylara Göre Kıvam, Sıklık ve Öğün Miktarı;
6. ay
- Anne sütü devam etmeli.
- Öğle ve akşam emzirme sonrası 1-2 tatlı kaşığı püre kıvamında başlanır. Her yeni besine az miktarlarda başlanmalı ve her gün miktarı giderek artırılmalıdır.
- Tek besin ile başlanıp besin toleransı 3-4 gün aralıklarla gözlenmeli ve ona göre yeni bir besin grubu eklenmelidir.
Örneğin sebze püresine başlandıktan sonra 5-7 gün içinde et eklenebilir.
- Ek gıdaya geçişte çorba içirmek yanlıştır. Çorba kıvamının enerji ve besin ögesi değeri fakirdir. Bu nedenle püre kıvamında beslemek önemlidir.
- Çeşitli sebzeler ve meyveler eklemek, mikro besin ihtiyaçlarının karşılanmasına büyük ölçüde katkıda bulunur.
Günde En Az 3 Farklı Renk Sebze ve Meyve!
7-8. ay
- Anne sütü varsa devam etmeli.
- Yumurta sarısı, sebzelerle zenginleştirilmiş omlet, beyaz peynir, zeytinyağı, domates diyete eklenebilir. Haşlanmış buğday, bulgur gibi tahıllar ve ev yapımı yoğurt tüketilebilir.
- Et, tavuk, balık tüketilmelidir.
- A vitamininden zengin gıdalar (havuç, ıspanak, balkabağı, kayısı, brokoli, koyu yeşil yapraklı sebzeler…) her gün tüketilmelidir.
- Demir içeriği yüksek sebzeler (havuç, kabak, ıspanak, taze fasulye, kereviz, brokoli, bezelye…) öğüne eklenebilir.
9-12. ay
- Anne sütü varsa devam etmeli.
- Bebek kendini beslemeyi öğrenmelidir. Küçük parçalara ayrılmış, bebeğin elle tutabileceği besinler verilmelidir.
- Kurubaklagillere başlanır ve tahıl çeşidi arttırılır.
- Fırında kurutulmuş ekmek, haşlanmış sebze, meyve dilimi, sert peynir parçaları gibi gıdalar verilebilir.
- Tam taneli tahıllardan yapılmış, yağlı tohum veya kuru meyve ile zenginleştirilmiş ekmek tüketilebilir.
12-24. ay
- Ev yemekleri yemeye başlanmalıdır.
- Aile sofrasına oturtulup besinleri bebeğin seçim yapması sağlanmalıdır.
- Meyve suları, kahve, aromalı süt, gazlı içecekler, enerji içeceklerinden kaçınılmalıdır.
Tamamlayıcı Beslenme Sürecinde Nelere Dikkat Edilmeli?
- Bebeğin beslenme düzeni ve uygunluğu olmalı.
- Fındık, fıstık gibi sert öğünler öğütülerek tüketilmeli.
- 1 yaşına kadar besinlere şeker, tuz, baharat eklenmemeli. Doğrudan şeker yerine taze ya da kuru meyvelerle tatlandırılabilir.
- 1 yaşına kadar bal, süt, soya tüketilmemeli. İnek sütü, tamamlayıcı gıdalara az miktarda eklenebilir fakat ana içecek olarak tüketilmemelidir.
- Glutende aile öyküsüne dikkat edilmeli. İlk haftalarda aşırı miktarda tüketilmemelidir. 4. aydan az, 7. aydan daha geç gluten girmemesine dikkat edilmeli.
- Çay, kahve, şekerli ve gazlı içecekler gibi düşük besin değerli içecekler tüketilmemeli.
- Aile öyküsüne göre alerji yapma olasılığı yüksek besinler denenmemeli.
- Tamamlayıcı besinleri tüketilirken biberon kullanılmamalı. Kaşık ya da bardakla besleme yöntemi kullanılmalıdır.
- Aşırı lifli besinler ve pişmemiş yulaf bebeğin iştahını ve demir, çinko emilimini azaltır, bu nedenle dikkat edilmelidir.
- Trans yağ ve doymuş yağ içeriği yüksek gıdalar tüketilmemelidir.
Daha detaylı bilgi için WHO Dünya Sağlık Örgütü’nün Tamamlayıcı Beslenme üzerine yayımladığı “Complementary Feeding” kitapçığını inceleyebilirsiniz.
Sağlıklı günler dilerim.
