Benlik Farklılaşması
Benlik farklılaşması (differentiation of self), bireyin benliğinin güçlü olması, kendi kararlarını verebilmesi ve duygularıyla düşüncelerini ayırt edebilmesini ifade eder. Bir başka deyişle farklılaşan birey duygu ve düşünceleri arasında denge sağlayabilir, endişe ve yoğun duygularla karşı karşıya kaldığında nesnel bakabilir, kimliğini korur, aşırı duygusal reaksiyonlar vermeden duygularını dengeleyip düzenleyebilir.
Araştırmalara göre de, farklılaşmış birey psikolojik açıdan esnek davranabilen ve yoğun duygular karşısında sakinliğini koruyan kişilerdir. Bunun aksine farklılaşmada başarısız olan kişilerde daha az uyum ve daha az psikolojik esneklik görülebilir. Psikolojik esnekliği kısaca tanımlamak istiyorum. Psikolojik esneklik dediğimiz şey, kalıp yargıları bir tarafa bırakarak, yargısız bir şekilde durumları değerlendirebilme ve anlayabilme becerisidir.
Davranış kalıplarımızın birçoğunu erken çocukluk dönemlerinde, ebeveynlerimizden öğreniyoruz. Problemlerle nasıl baş ettiğimiz, stresle karşı karşıya kaldığımızda nasıl tepki gösterdiğimiz… Bu baş etme becerilerini nasıl kopyalamışsak o şekilde hayatı götürmeye çalışıyoruz. Ne yazık ki bazı noktalarda bu baş etme becerileri işlevsiz kalabiliyor ve bir süre sonra problemler çıkmaya başlıyor.
Peki benlik farklılaşmasının bu konularla ne ilgilisi var? Biliyorum ki bazen hayatta en zoru, acıyı kabullenmek, sakin kalabilmektir. Yani hayatımızda daha az “tepkisellik”… Benlik farklılaşması, stresle başa çıkma becerilerini geliştiren bir yöntem olduğunu söyleyebilirim. Aslında stres hayatın akışının bir parçasıdır. Önemli olan onunla nasıl konuştuğumuzdur. Bazen fazlasıyla ondan kurtulmak istiyoruz fakat bir şekilde bunu kabul edip, müdahalesiz kalabilirsek bu durumdan daha az etkilenebiliriz diye düşünüyorum.
Bu Bir Yolculuktur…
Benlik farklılaşması, bir süreçtir, değişim kişinin iç dünyasında meydana gelir ve bir süre sonra bu hayatının tüm yönlerine yansır. Bu yüzden bu süreçte iç görü kazanılması sağlanır. Kişi, geçmişi anlar, şimdiki zamanda da neler yapılacağını, nasıl davranacaklarını seçebilirler. Benlik farklılaşması, bireyde kalıcı bir bakış açısı değişikliği sağlayabilir. Bizler, hep acıdan kaçınmaya, stresten uzak durmaya, belirsizliği yok etmeye çalışırız fakat bir nokta da bakış açımızı değiştirmek bütün hayatımıza “farklı” yönlerden bakmamıza yardımcı olur.
Terapide de bu süreç, bireyin içinde olduğu durumla ilgili olumlu değişiklikler sağlanır, duygu ve düşünceleriyle ilgili kontrol sağlamasına yönelik çalışmalar yapılabilir. Şöyle ki, bireyin duygu ve düşüncelerini birbirinden ayırabilmesi oldukça önemlidir. Neden bu kadar önemli? Çünkü duygular gelir ve geçerler. Duygu kişiye özgü bir durumdur. Düşünceler daha kalıcı izler taşır. Bu noktada kişi strese, öfkeye ya da başka bir duyguya kapılıp, hayatında olan durumları yanlış bir şekilde değerlendirebilir. Bu yüzden duygularıyla karşı karşıya kaldığında neler düşünüldüğü bir yere not edilmelidir. Çünkü yazmak, düşünceleri, duyguları somutlaştırır.
Farklılıklara Ne Kadar Açığız?
Sahi, en yakınlarımızın bile farklılıklarına ne kadar açığız? Ne kadar kabul edebiliyoruz? Çoğu zaman karşımızdaki kişileri ikna etmeye çalışırız, sırf bizim düşüncelerimize katılsınlar ve onaylasınlar diye. Farklı düşünceler, farklı fikirler olabilir. Bu onaylamamak değildir. Farklı olan her türlü düşünceyi, fikri, kişiyi, olayı müdahalesiz bırakmak, onlara da özgürlük alanı açmak bizi de rahatlatacaktır.
Bir özet geçelim;
Farklılaşma, zor zamanlarda dahi kendini sakinleştirebilmek, tepkisellikten kaçınmaktır.
Farklılaşma, duygularını ve düşüncelerini ayırt edebilmek demektir.
Farklılaşma, ilişkilerinde farklı olarak gördüğü ne varsa kırılmadan, kızmadan, küsmeden kabul edebilmek demektir.
Hayatımızda kontrol edemediğimiz, müdahale edemediğimiz, değiştiremediğimiz durumlarla karşı karşıya kalmamız çok olağandır ve bu durumları kabul etmek ve kendinize iyi gelen ne varsa kararlı bir biçimde o yolda olabilmek önemlidir. Çünkü yol sizsiniz. Nereye varacağınıza siz karar verin. Kendinize umut olabileceğiniz günleriniz olsun, sevgilerle.
