Dokunsal Savunuculuk/Hassasiyet/Hypersensitivity
Dokunsal hassasiyet, bir diğer adıyla dokunsal savunuculuk/hypersensitivity bir kişinin dokunmaya çok duyarlı olduğunda ortaya çıkan tepkiyi tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Duyusal işlemleme bozukluğuna bağlı olarak gelişen dokunma duyarlılığını yaşayan bu kişi henüz konuşamayan bir bebek veya durumun farklılığından haberi olmayan bir çocuk ise bunu anlamak ebeveynlerin üzerine düşen bir görev olmakta. Peki dokunsal hassasiyeti nasıl anlayabiliriz? Kendi yaş grubunun kritik dönemlerinin gecikmesi veya atlanması (konuşmada gecikme, emekleme döneminin atlanıp direkt yürümeye başlanması vb.) gibi durumlar, diğer çocuklara göre dokunuşlara, yiyeceklere, seslere, kıyafetlere tepki göstermesi bu durumun başlıca özelliklerindendir. Bebeklerde bu durum kendini daha çok öz bakım gerektirdiği durumlarda belli etmektedir. Tırnak kestirmekte rahatsızlık duyması, başına veya yüzüne her su döküldüğünde ağlama nöbetleri geçirmesi, giydirilen giysilerden (elbise, patik, şapka vb.) rahatsızlık duyması gibi durumlar bebeğinizin dokunsal hassasiyet geçiriyor olabileceğini göstermekte. Çocuklarda ise genel olarak dokunsal hassasiyet durumunu şu şekilde sıralayabiliriz:
- Normalin dışında çok yüksek veya çok düşük acı eşikleri,
- Gürültülü yerlerden çok rahatsız olma,
- Sarılmak veya öpülmekten hoşlanmama,
- Saça dokundurmama (tarama veya kesimde zorluk çıkarma),
- Bazı kumaş türlerinden rahatsız olunması,
- Giysi giydirilirken aşırı öfkelenilmesi,
- Bazı kıyafet türlerinden rahatsız olması (boğazlı kazaklar gibi),
- Kıyafetlerin etiketlerinden rahatsız olması,
- Diş fırçalamada direnç gösterme,
- Meyveli yoğurt, şeftali gibi farklı dokudaki yiyecekleri yiyememe,
- Oyun hamuru, yapıştırıcı, parmak boyası gibi kuru dokuları istememe,
- Ayakkabı giymek istememe.
Bu özellikleri gösteren çocuklara haber verilmeden ani dokunuşlarda bulunulmamalı, özellikle gıdıklama tarzı hassasiyetini en üst seviyeye çıkaracak etkileşimlerde bulunulmamalıdır.
Dokunsal Hassasiyet Sebepleri Nelerdir?
Kesin olarak bilinmese de sebepleri arasında genetik özellikler, az hareket etmek, bedenin erkenden fazla uyarana maruz kalması gibi durumlar araştırmalarda belirtilen etkenlerdir. Bu durum son zamanlarda sık görülmekte ve bunun başlıca sebebi hızlıca gelişen teknolojik gelişmeler olarak görülmektedir. Teknolojiyle birlikte enerji harcamadan, minimum hareketle ve çevreyle daha az etkileşim sonucu uyaran eksikiliği oluşmaktadır. Teknolojiyi hayatımızdan çıkarmadan (ki bu zamanda imkansız bir durum:) ) kendimizi çevreye açmak, daha fazla uyaran alıp, hayatın akışına adapte olmak yapılacakların başında geliyor.
Otizm Spektrum Bozukluğu Mu Dokunsal Savunuculuk Mu?
Dokunsal hassasiyet en iyi özetle etkiye tepki durumudur. Eğer sinir sistemimiz normal bir etkiyi anormal olarak algılayıp savaş veya kaç durumuna geliyorsa içinde bulunulan durumun sağlıklı bir şekilde analiz edilmediğini gösterir. Bunu duyarlılıkla karşılayan çocuklar çevresini keşfetmede sorunlar yaşar. Başta sosyal, psikomotor, öz bakım becerileri gibi gelişim alanlarında akranlarından geride kalma veya erteleme gibi durumlar gözlemlenir. Sorunu anlaşılmayan çocuklar çevresinden desteğe ihtiyaç duymaya başlar. İleri seviye hassasiyet durumunda olanlar ise etrafıyla iletişimi kesme durumuna gelebilir. Bunun sonucunda gözlenen durumlar çocuğun otizm, öğrenme bozukluğu, hiperaktivite gibi asıl durumla alakası olmayan teşhisler konulmasına neden olabilir. Bu yazımın en temel amaçlarından biri olan sebep, bu durumun ayırdımının farkına varılması ve yanlış tanılardan en yakın zamanda dönülmesidir.
Dokunsal Hassasiyet/Hypersensitivity Hangi Uzmanlara Gösterilmeli?
Bebeğinizde veya çocuğunuzda dokunsal hassasiyet olduğundan şüphe ettiğiniz durumlarda en iyi çözüm fizyoterapi veya ergoterapi bölümlerinden mezun, duyu bütünleme terapisi almış uzman kişilerin değerlendirmesine göre tedavi planlanır ve uygulanır.
Dokunsal Savunuculuk/Hassasiyeti Olan Çocuklara Yaptırılabilecek Aktiviteler
Hassasiyeti olan çocukların daha çok hayatla içli dışlı olabileceği kendi çevrelerinde, en başta yapabileceği kadar ardından gelişmeyle birlikte esnetilecek aktivitelere örnek olarak :
- Bulaşık veya çamaşır makinesinin doldurulup boşaltılmasında yardımcı olmasını istemek,
- Yatağını toplamak, odasını düzenlemek,
- Yemek yaparken çocuğu da yapabileceği kadar işe katarak yardım etmesini istemek,
- Oral aktiviteler (diş fırçalama, emme, çiğneme),
- Doğayla vakit geçirme ( yürüyüş, kamp, bitkileri başta tanıtarak aşama aşama dokundurmak vb.)
Çocuk Gelişim Uzmanı Göksu Gündüz
