Ebeveyn Davranışları
Ebeveyn davranışları neden önemlidir? Davranışlarımızın çocuklarımız üzerindeki etkileri nelerdir? Her anne babanın aklında olan sorulardan birisi budur. Bunun üzerine uzun saatler düşünüp, içerisinden çıkamadıkları olmuştur. Sizlerle bugün bu konu üzerine değineceğim.
Öncelikle çocuk yetiştirme neden önemlidir? Bu soruyun cevabını hepimiz çok net biliyoruz; mutlu anlarının bol olduğu yetişkinler ve toplum yetiştirmek için çocuk yetiştirme çok önemlidir. Ayrıca insanın kişiliği ilk yaşlarda aile içerisinde kazanılmaya başlandığı için çocuğun yetiştirilme tarzı çok önemlidir. Eskilerimizin de dediği gibi ağaç gerçekten yaşken eğilir. Çünkü ailede öğrenilen örüntülerin sonraki yaşlarda değiştirilmesi çok zor olmakta. Kişi erken yaşlarda öğrendiği yaşam tarzını ve iletişim biçimini yaşam boyu kullanabilmekte. Bu da bu konunun değerini kat kat arttırmaktadır.
Öncelikle insanlar için önemli olan bir durum üzerinden “zihinsel gelişim” üzerinden bu durumu sizlerle beraber incelemek istiyorum. Sonrasında aile tutumlarının çocuğun gelişimi üzerindeki etkilerinden kısa kısa bahsetmek istiyorum.
Zihinsel Gelişimi Destekleyen Ebeveyn Davranışları:
- Yaratıcılıklarını geliştirecek etkinlikler yapmalarına izin verin ve onlara bu konuda destek olun. Yaratıcı drama yapma, yaratıcı resim yapmak, özgün şiir yazmak gibi etkinlikleri yapmasını desteklemek faydalı olacaktır.
- Çocukların meraklarını desteklemek ve onunla beraber meraklarının peşinden koşmak
- Çocuklara yaşlarına uygun sorumluluklar vermek ve sorumluluklarını yerine getirmeleri konusunda onları cesaretlendirmek.
- Çocukların çabalarını takdir etmek. Başarılı ya da başarısız olmasına bakmadan, çabasına odaklanmak çok önemlidir.
Zihinsel Gelişimi Desteklemeyen Davranışlar:
- Çocuklara yapamayacakları sorumlulukları vererek, onların bu sorumluluk altında ezilmesine sebep olmak. Bu sebeple başarısızlık duygusunu yaşayan çocuk, başarmak için çabalamayı bırakan bir hale doğru gidebilir.
- Çocuktan mükemmel olmasını beklemek. Mükemmel olmadığı takdirde kabul edilmeyeceğini ona ifade etmek, her zaman doğru yapmasını ondan beklemek.
- Yaptığı davranışın sonucuna göre onu yargılamak. Başarılı olunca olumlu geri bildirimler, başarısız olunca olumsuz geri bildirimler vermek.
- Çocuğun başarısız olduğu yönü göz ardı ederek; onu anlayışla karşılamayarak, her konuda “en iyi” olmasını beklemek.
Aile Tutumlarının Çocuğun Gelişimine Etkileri
Baskıcı – Otoriter Aile: Güç kullanarak çocuğa istediğini yaptırmaya çalışan aile tipi buna örnektir. Ailenin dedikleri nettir ve sorgulanamaz. Bu aile tipi ; saldırgan ya da toplum tarafından kabul edilmeyen davranışlar sergileyen bireylerin yetişmesine sebep olabilir.
Tutarsız Aile: Çocuk yetiştirmede anne baba ya da aile fertlerinin davranışları arasında eşgüdüm olmayan ya da günden güne değişen davranışları bulunan aile tipidir. Bu aile tipi; çok fazla kararsızlık yaşayan ve sorumluluk almakta zorlanan çocuklar yetişmesine sebep olabilir.
Aşırı Hoşgörülü(Tavizkar) Aile: Çocuk aile içerisinde istediğini rahatça anne babaya yaptırır. Deyim yerindeyse çocuk aileyi elinde oynatacak güce sahiptir bu ailede. Bu aile tipi; sorumluluk almayan, değer bilmeyen ve çabalamayan çocukların yetişmesine sebep olabilir.
İlgisiz Aile: Çocuğun ihtiyaçlarını yok sayan, ihmal eden aile. Bu aile tipi de baskıcı-otoriter aile gibi saldırgan ya da toplum tarafından kabul edilmeyen davranışlar sergileyen bireylerin yetişmesine sebep olabilir.
Mükemmeliyetçi Aile: Çocuktan fazla beklentileri olan aile tipidir. Çocuk bu beklentiler altında ezilip ilerleyen süreçte çabalamamaya başlayabilir. Bu aile tipi; sürekli başarı peşinde koşan ancak mutsuz anları bol olan ya da her türlü sorumluluktan kaçan bireylerin yetişmesine sebep olabilir.
Demokratik(Yetkin) Aile: Çocuğun dinlendiği, anlaşıldığını hissettiği, birey olarak kabul gördüğü, yaşına uygun sorumlulukların verildiği, uygun sınırların konulduğu aile tipidir. Bu aile tipi; problemlerle baş etmeyi bilen, mutlu anlarının çoğunlukta olduğu, yaşamdan keyif alan, empati kurabilen ve ikili ilişkilerde başarılı çocuğun yetişmesini sağlayabilir.
Aile tiplerinde de görüldüğü gibi aile içerisinde çocuğun kabul edildiği, sorumluluk verildiği, problem çözmeyi bildiği, sorumluluk verildiği, onunla zaman geçirildiği, hislerini açabildiği, çabasının değer gördüğü kısacası demokratik bir ailede yaşaması çok önemlidir.
Bunları yapmak zor mu? Elbette hayır. Bazı aileler ne yapacaklarını, bazı aileler de nasıl yapacaklarını bilmemektedirler. Bu çok normal bir durum. Hiçbir insan çocuğu doğunca ne yapacağını bilen bir halde hayata gelmez. Çoğu davranışı öğrendiğimiz gibi bu davranışları da yaşam sürecinde öğreniriz. Ama tabii ki eksikler olabilir. Bu durumlarda uzmanlara ulaşmaktan korkmamalılar. Uzmanların sizi yargılamadan dinleyeceğini ve size uygun şekilde cevaplar vereceğini unutmayınız.
Sağlıcakla kalın.
Psikolojik Danışman Okan TİRİNG
