Hipertansiyon Nedir?
Yükselmiş kan basıncı olarak bilinen hipertansiyon kanın damarlardan geçerken gösterdiği sürekli dirençtir. Uygun şartlar altında iki veya daha fazla kez tekrarlanan ölçümlerde arteriel kan basıncının 140/90 mmHg’ dan yüksek olması hipertansiyon olarak tanımlanır. Peki, hipertansiyon için beslenme önerileri nelerdir?
Hipertansiyon günümüzde en sık görülen kronik hastalıklardan biridir ve önemli bir halk sağlığı sorunudur. Dünya genelinde 1,3 milyar erişkinde hipertansiyon görülmektedir ve gerekli önlemler alınmadığı taktirde 2025 yılında bu rakamın 1,56 milyarı aşacağı tahmin edilmektedir. Ülkemizde ise 3 kişiden 1’inde hipertansiyon görülmektedir.
Etiyolojisine göre hipertansiyon iki sınıfa ayrılır;
- Primer hipertansiyon (esansiyel hipertansiyon), nedeni tam olarak açıklanamayan, yaşam tarzı ile ilişkili olan hipertansiyondur. En çok görülen hipertansiyon türüdür. Hastaların yaklaşık % 95’inde primer tip görülmektedir.
- Sekonder hipertansiyon ise hastalık, ilaçlar, gebelik gibi belli bir nedene bağlı olarak gelişen hipertansiyon türüdür.
Hipertansiyonun Belirtileri Nelerdir?
- Ensede zonklayıcı baş ağrısı
- Burun kanaması
- Göğüste sıkışma hissi ve çarpıntı
- Sık idrara çıkma
- Baş dönmesi, bulanık ya da çift görme
- Kalp ağrısı ve düzensiz kalp ritmi
Hipertansiyona Neden Olan Faktörler Nelerdir?
Kalıtımsal yatkınlık, yaşlanma, sağlıksız beslenme ve fiziksel aktivite yetersizliği, sigara ve alkol kullanımı, gebelik toksemisi, obezite, bazı hastalıklar (diyabet, böbrek hastalıkları, damar hastalıkları gibi), doğum kontrol hapları ve amfetamin gibi bazı ilaçlar, aşırı tuz tüketimi ve stres hipertansiyona neden olan faktörler arasındadır.
Hipertansiyon İçin Beslenme Önerileri Nelerdir?
- Obeziteden kaçınılmalı, eğer obezite varsa ağırlık kaybı sağlanmalıdır. Sağlıklı ağırlığa ulaşılmalı ve hayat boyu korunmalıdır.
- Tuz tüketimi azaltılmalıdır. Dünya Sağlık Örgütü’nün 2014 yılı önerilerine göre kan basıncını düşürebilmek için günlük tuz alımının 5 gramın altında olması gerekmektedir. Az tuzlu besinler tercih edilmeli, konserve edilmiş besinlerden, yemeye hazır olan etlerden ve fastfood tarzı besinlerden kaçınılmalıdır.
- Rafine karbonhidratlardan ve kan şekerini hızlı yükselten yüksek glisemik indeksli besinlerden uzak durulmalıdır. Bunun yerine kan basıncını azaltıcı etki gösteren düşük glisemik indeksli besinler tercih edilmelidir.
- Günlük posa alımı arttırılmalıdır. Posalı besinlerde daha fazla potasyum, daha az sodyum bulunmaktadır. Potasyumun kan basıncını azaltıcı etki gösterdiği görülmüştür. Potasyum ve posa kaynağı olan kuru baklagiller, sert kabuklu tuz eklenmemiş yemişler, tam tahıllar ve meyve sebzelerin tüketimi arttırılmadır.
- Günlük diyette doymuş yağ, trans yağ asidi ve kolesterol alımı sınırlandırılmalıdır. Bunun yerine omega-3 ve zeytinyağı gibi tekli ve çoklu doymamış yağ asitleri tercih edilmelidir.
- Derisiz tavuk, yağsız et, hindi, balık ve düşük yağlı süt ürünleri daha sağlıklı seçeneklerdir.
- Antioksidan vitaminler olan A, C ve E vitaminlerini içeren meyve ve sebzelerin miktarı diyette arttırılmalıdır.
- Şeker (Sukroz/glukoz/fruktoz şurupları) eklenmiş yiyecek ve içeceklerin alımı azaltılmalıdır.
- Mümkünse alkol kullanılmamalı, eğer kullanılıyorsa erkekler için en fazla 20-30 g/gün etanol kadınlar için 10-20 g/gün etanolle sınırlanmalıdır.
Tüm bu beslenme önerilerinin bir çatı altında toplandığı DASH diyeti (Dietary Approaches to Stop Hypertension) hipertansiyon hastaları için özel olarak oluşturulmuş bir diyet yaklaşımıdır. Hipertansiyonun önlenmesi ve tedavisinde etkili olduğu bilimsel çalışmalar tarafından kanıtlanmıştır.
- Hipertansiyonun önlenmesi ve tedavisinde beslenme şeklinin yanı sıra fiziksel aktivite de oldukça önemlidir. Haftada 3-4 kez 30-45 dakika düzenli egzersiz yapılmalı ve daha hareketli bir yaşam benimsenmelidir.
- Hem kalp sağlığı hem de ruh sağlığı için stresten uzak durulmalıdır.
