Öğrenme güçlüğü, sözel ya da yazılı dili anlama veya kullanmayı içeren temel süreçlerindeki bozukluklar ve bu bozukluklara bağlı olarak konuşma, düşünme, okuma, yazma veya matematiksel işlemler yapmada yaşanan zorluk ve yetersizliklerdir. Dikkat toplamada ve anlamada güçlük geçerler.
Öğrenme güçlüğü gelişimsel bir sorundur ve yaşam boyu sürer. Eğitimle üstesinden gelinebilecek bir durumdur.
- Zekasal bir problem değildir.
- Okulda akademik problem yaşarlar.
- İşlerini düzenlemekte zorluk çeker, nereden başlayacağını bilemezler.
- Sağ-sol karıştırılır.
- Okurken anlamakta zorluk yaşarlar, 5N’leri karıştırırlar. (ne zaman yerine, nerede gibi)
- Okul öncesi yıllarda dil problemi (anlama ve üretme), 2. 3. sınıfa kadar okuma-yazmada problemler, ve sonrasında diğer akademik alanlarda başarısızlık olarak görülür. Yazarken bazı harf ve sayıları ters yazar, karıştırır. (b-p, m-n, ı-i, 2-5,9-6 d-t, g-ğ gibi) . Yazarken bazı harfleri atlar ya da harf eklerler.
Öğrenme Güçlüğü Nedenleri Neler Olabilir?
Tam olarak nedenleri bilinmemekle birlikte genellikle beynin işlev tarzından kaynaklandığı düşünülmektedir. Dikkat eksikliğinin genetik yatkınlığı fazladır. Beynin gelişimi esnasında oluşan farklılıklar, beyindeki yapısal işlev farklılıkları, kalıtsal olarak geçiş, ailede öğrenme bozukluğu olan başka kişilerin olması, doğum sonrası nefes alana kadar geçen sürenin uzunluğu, kazalar, doğum öncesi alkol, sigara, uyuşturucu kullanımı, plesanta ve göbek kordonu anormalileri, doğum sırasında bebeğin oksijensiz kalması sebep olabilir.
Öğrenme Güçlüğünün Yaşandığı Alanlar
Okuma ile yaşanan problemler: Disleksi bir okuma güçlüğü terimidir. Harf tanıma ve heceleme de sürekli güçlükler.
Anlama ile yaşanan problemler: Okuduğunu anlama, ana fikir çıkarma, parçada tema bulma, sonuç çıkarma işlemlerinde güçlükler
Yazı Yazma ile yaşanan problemler: Okumayla alakalı olarak yazmada da güçlükler yaşanabilir. Kelimeleri ve harfleri yanlış ya da ters yazarlar.
Matematik ile yaşanan problemler: Aritmetik işlem yetersizliği yani diskalkuli olarak bilinir. Sayı kavramını ve sistemini anlamada yetersizlik olabilir. Basit toplamaları yapmakta zorlanırlar. Çarpım tablosunu ezberleyemezler ya da çok zorlanırlar.
Öğrencilerin Genel Problemleri Nelerdir?
Öğrenme güçlüğü olan öğrenciler kendilerine olan güvenleri azdır, başkalarının onları sevmediğini düşünürler. Genellikle kendilerinin ne yaparlarsa yapsınlar başarılı olamayacaklarını düşünürler bu yüzden de başarılı olmak için çaba harcamazlar. Bildiklerini aktarmakta zorlanırlar. Bu öğrencilere akademik becerilerde bağımsızlık kazandırılmalıdır.
Öğrenme güçlüğü olan çocukların, arkadaş edinme yetenekleri, başkalarıyla iletişim kurmaları, okul çalışmalarına yaklaşım tarzları olumsuz yönde etkilenmektedir. Akran desteği bu dönemde çok önemlidir çünkü öğrenme güçlüğü bireyin eğitimini, sosyal ilişkilerini, benlik algılarını etkiler. Sosyal yaşamlarında problem yaşadıkları için akademik başarıyı da olumsuz etkiler. Düşük başarı durumu arkadaş kurma durumunu engel olur.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite ile ilgili problemleri olabilir.
Bu öğrencilerde dikkat bozukluğu ve hiperaktivite birlikte görülebileceği gibi sadece dikkat bozukluğu da görülebilir. Sevdiği şeylere dair yatkınlıkları ve dikkatleri daha fazla olsa bile zaman zaman sevdiği işleri yapmakta dahi zorlanabilirler. Detaylara dikkat etmez sürekli hata yaparlar. Onları aktif tutmak sorular sormak, model olmak önemlidir. Akılda tutabilecekleri kadar, çok üzerlerine gitmeden bilgiler verilmelidir. Öğretmenler çok zorlanacakları ödevler vermemelidir bu da özgüvenlerini kırabilir ve çalışma motivasyonlarını kaybederler. Öğrenci başarılı oluncaya kadar ödevle ilgili beklentilerinizi azaltın. Öğrenci başarı gösterdikçe ödevlerin güçlüğü ve uzunluğu giderek artırılabilir. Hiperaktivitileri yaşla beraber azalarak dürtü kontrol bozukluğuna dönebilir ama dikkat eksikliği genellikle devam eder, bazen medikal destek gerekebilir.
Bellek bilişsel , üst bilişsel ve algısal problemler gözükebilir.
Yeniden düzenleme, öncekilerle birleştirmede güçlük yaşarlar. Farklı düşünme, problem çözme becerilerinde, planlamada ve düzenlemede güçlük çekerler. Nasıl düşündüğünü, düşüncesini nasıl kontrol edeceğini bilemez. Zamanını nasıl kullanacağını hesaplayamayabilir ve ödevlerde nasıl ilerleyeceğini bilemez. Ödevlerini yaparken sıklıkla yardım ister, çoğunlukla bitiremezler. Gördükleri şekilleri algılamada, hatırlamada, yönerge almakta zorlanırlar.
Topu atma, tutma gibi büyük motor becerilerde, makas kullanma, düğme ilikleme gibi küçük motor becerilerde el-göz koordinasyonu zayıftır.
Öğrenme Bozukluğunda Tanı Koymada Yararlanılan Test ve Araçlar
WISC-R, Gesell Gelişim Figürleri, Bender Gestalt Çizim Testi, Harris Lateralleşme Testi
Neler Yapılabilir?
Çocuğunuzun özelliklerini, yapabildiklerini ve yapmakta zorlandığı durumları bilin.
Bu durum için onu suçlamayın, unutmayın ki onun bir suçu yok ve sizin sabrınıza ihtiyacı var.
Tekerleme, öykü okuma gibi çalışmalar yapılmalıdır. (evde her gün okuma çalışması)
Yer-yön duygularını geliştirici oyunlar oynanmalıdır.
Çizgi çalışmaları, harf çalışmaları yapılır.
Kısa okumalar verilir. Gittikçe arttırılır.
Çocuğa noktalama işaretlerine dikkat ederek okuma çalışmaları yaptırılabilir.
Okurken konunun önemli yerlerinin altını renkli kalemlerle çizerek okuması yararlı olabilir.
Komutların hangilerini aldıklarına ya da nerelerde takıldıkları iyi gözlemlenmelidir.
Ayakkabı, kravat bağlama çalışması yapılabilir.
Yapabildiği şeyler için onu ödüllendirin ve başarıya teşvik edin.
Uzman Klinik Psikolog İlayda Sanbay
