Soya Sütü Faydaları: Diyetisyen Kaleminden

Bir Diyetisyen olarak bu yazımda sizlerle; soya sütü nedir? Soya sütü faydaları nelerdir? Kaç kalori? Zararları var mıdır? Soya sütü nasıl yapılır gibi konuları paylaşacağım. Gelin birlikte detaylı olarak inceleyelim.

Soya Sütü Nedir?

Günümüzde dünya nüfusunun hızlı artışı ve doğal besin kaynaklarının azalmasına bağlı olarak bitkisel ve hayvansal protein kaynaklarının geliştirilmesi ve alternatif seçenekler aranmaktadır. Bu açıdan soya fasulyesinin soya sütü ve mamulleri şeklinde işlenerek insan beslenmesinde protein kaynağı olarak kullanılması son yıllarda üzerinde oldukça çok çalışılan konulardan biridir.

Özellikle hayvansal protein kaynaklarına yönelik artan süt çeşitlerinde soya sütü de önemli bir yer tutmaktadır.

Anayurdu Doğu Asya ülkeleri olan Soya, en eski tarım ürünlerinden biri olarak dünyanın birçok ülkesinde protein kaynağı olarak tüketilmektedir. Uzun yıllar boyunca hayvan yemi olarak kullanılan Soya’nın insan tüketimine sunulması 1950’lerden sonra olmuştur.

Soya’nın en önemli ürünlerinden biri olan Soya sütü, soyanın emilmesi, öğütülmesi ve kaynatılmasıyla elde edilen bitki bazlı bir bitkisel süt türüdür. Özellikle Uzak Doğuda, Çin’de uzun yıllardır bilinmekte ve evde hazırlanarak tüketilmektedir. Hatta dünyada bu kadar popüler hale gelmeden önce aromalı soya sütü çeşitleri (Kakaolu, kahveli, çikolatalı, çilek aromalı, kayısı aromalı vb.) Hong Kong, Tayvan ve Japonya’da marketlerde ticari olarak farklı isimlerle satılmaktadır.

Soya Sütü Nasıl Yapılır?

Soya sütü, soya fasulyesinin suda bekletildikten bir süre sonra püre haline getirilerek süzülmesi ve elde edilen suyun kaynatılmasıyla yapılmaktadır. Bu kadar popüler hale gelmesiyle beraber evde soya sütü yapımıyla ilgili tarifler de ortaya çıkmıştır. Ben de sizler için birkaç tarifi inceleyip genel bir tarif oluşturmak istedim.

Gerekli Malzemeler (1-1,5 litre Soya Sütü İçin):

• 1 su bardağı soya fasulyesi (Sarı soya fasulyesi olursa daha iyi olur)
• 1,5 litre su

1. Öncelikle soya fasulyesinin üstüne 3-4 su bardağı kadar su ekleyip oda sıcaklığında 12-24 saat kadar suda bekletiyoruz. Birçok tarifte bekletme süresi bir güne kadar çıkıyor. Ancak fasulyenizin kalitesine bağlı olarak filizlenmelerin görüldüğü söylenmiş. Bu konuda dikkatli olun.
2. Sonrasında suyu süzüp soya fasulyesini yıkayın, aşırı parçalamadan ovalayarak kabuklarını soyun. Hepsini soymak zor olabilir ancak kabukları çıkarttığınızda daha iyi bir tat ve doku elde edersiniz.
3. Kabukları çıkarttıktan sonra soya fasulyesinin üzerine 5 su bardağı su ekleyip blenderdan geçiriyoruz. Bizim miktarlarımıza göre soya fasulyenizi ikiye bölerek blenderdan geçirebilirsiniz her seferinde 2,5 su bardağı su eklersiniz. Eğer blendırınız daha küçükse koyduğunuz soya fasulyesi miktarına göre suyu göz kararı ilave edebilirsiniz.
4. Sonrasında tülbent veya ince gözenekli bir süzgeç yardımıyla bu karışımı süzüp suyunu çıkartın. Kalan tortuyu başka tariflerde kullanmak için kenara alabilirsiniz.
5. Çıkan suyu bir tencereye alarak 15-20 dakika kaynatın. Sevdiğiniz yoğunluğa göre pişirmeden önce bu karışıma tekrar su ilave edebilirsiniz. Kaynarken oluşan köpüğü uzaklaştırın.
6. Soya sütünü ocaktan alıp soğuduktan sonra içine aroma vermek amacıyla vanilya tozu/özütü, tarçın, doğal tatlandırıcılar ilave edebilirsiniz.

Evde Soya Sütü Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Evde soya sütü yapılırken kesinlikle çiğ tüketilmemelidir. Mutlaka ısıl işleme maruz bırakılmalıdır.
• Evde yaptığınız soya sütünü kapalı kapta buzdolabında 3-5 gün saklayabilirsiniz.

Soya Sütünün Besin Değerleri ve Kalorisi

Bitkisel proteinler içerisinde iyi bir aminoasit dengesine sahip olması, Vegan beslenmeye ve Laktozsuz süt tüketimine alternatif olmasıyla Soya sütü daha tercih edilir olmuştur. İnek sütü ve laktozsuz sütle bileşim olarak karşılaştırması aşağıda verilmiştir.

Görüldüğü üzere soya sütünün 100 ml’sindeki kalori miktarı, Kalsiyum ve Fosfor değerleri inek sütü ve laktozsuz süte göre daha düşüktür. Bununla beraber bitkisel kaynaklı olduğu için kolesterol içermemektedir.

Soya Sütü Faydaları Nelerdir?

Mutlaka bilmeniz gereken soya sütü faydaları;

• Yüksek proteine ve iyi bir aminoasit dengesine sahiptir.
• Bitkisel bazlı bir süt olduğu için kolesterol içermez. Yapılan çalışmalarda soya proteinlerinin ve soya fasulyesinin bileşimindeki bazı maddelerin LDL kolesterol seviyesini önemli ölçüde azaltma, HDL kolesterol seviyesini arttırma etkisiyle kalp hastalıklarını önleyici olduğu tespit edilmiştir
• Soya sütü Laktoz içermez bu nedenle laktoz intoleransı veya hassasiyeti olan bireyler için iyi bir alternatiftir.
• Yapılan çalışmalarda soya yapısındaki isoflavinlerin antioksidan özelliği ile LDL oksidasyonunu önlemesi ve aynı bileşiklerin kan damarı fonksiyonları üzerindeki olumlu etkileri olduğu bildirilmiştir.
• Vegan ve Vejetaryen beslenmeye uygundur.
• 100 ml’sinde ki kalori miktarı Badem, Keçi ,Koyun, İnek ve Laktozsuz süte göre daha düşüktür.

Soya Sütünün Zararları ve Tüketimini Kısıtlayıcı Faktörler

• Soya fasulyesinin yapısında hemen hemen %10 oranında bulunmakta olan suda çözünebilir karbonhidratların %5’ini sakaroz, %1’ini rafinoz ve %4’ünü stakiyoz oluşturmaktadır. Bahsedilen stakiyoz, diğer şeker türlerinden farklı olarak ince bağırsakta parçalanamamaktadır. Direkt kalın bağırsağa geçen stakiyoz, buradaki bakteriler tarafından parçalanarak özellikle hidrojen, karbondioksit veya metan oluşturulmaktadır.
• Bu sebeple mide krampı, bulantı ve diyare gibi birtakım sindirim sistemi sorunları da meydana gelebilmektedir. Meydana gelen bu sorun soya ve ürünlerinin doğrudan veya farklı gıda çeşitlerinde ve yüksek oranlarda kullanımını kısıtlamaktadır. Üretim aşamasında enzim, enzim aktivitesine sahip mikroorganizmalar ve ıslatma yöntemleriyle bu etki azaltılabilmektedir. Ancak evde yapılan Soya sütü için bu konuda dikkatli olmakta fayda var.
• Pişirilmiş soyanın insanlarda alerjik reaksiyonlara sebep olabildiği bilinmektedir. Alerjik reaksiyonun şiddeti kişinin bünyesine ve hassasiyetine bağlı olarak değişebilir ancak alerjik olarak yatkınlığı olan bireylerin tek seferde aşırı miktarda soya ve soya sütü tüketmesi önerilmez.
• Soya sütündeki Kalsiyum miktarının  inek sütüne göre az olması nedeniyle günlük Kalsiyum ihtiyacının karşılanması adına diğer Kalsiyum kaynaklarının tüketimine de önem verilmelidir.
• Soya sütünde bulunan fitatlar ve tuzlar vücutta demir, bakır, kalsiyum ve çinko gibi metal iyonlarıyla suda zor çözünen kompleks bileşikler oluşturarak bunların vücut tarafından emilimini güçleştirir ve böylece bu elementlerin yetersizliğine yol açabilirler. Aynı zamanda fitik asitler tiroid fonksiyonunda da bozukluğa yol açabilirler.
• Soyada ve soya sütünde bulunan lipaz enzim aktivitesinin sebep olduğu belirgin fasulyemsi tat ve koku; arzu edilmeyen aromaya sebep olan daidzein ve genistein isimli isoflavin bileşikleri Soya sütünün tüketilebilirliğini azaltmaktadır.
• Soya sütünde bulunan östrojen benzeri bir hormon olan fitoöstrojen, hormonla ilişkili kanserlerde, özellikle de meme ve prostat kanserlerinde etki gösterebilmektedir. Bu konuda yapılan çalışma sonuçları çelişkili olsa da soya sütü ve soya ürünlerinin tüketiminin meme kanseri hücrelerinin büyümesini uyarabileceği ve ayrıca göğüs kanseri ilacı olan tomoksifenin etkinliğini azaltabileceği gözlenmiştir. Dolayısıyla bu ilacı alanların soya ürünü tüketmesi önerilmez ve bu çelişkili sonuçlar nedeniyle Soya ürünleri tüketimine yönelik tam anlamıyla bir öneri geliştirilememiştir.

Soya sütünün zararlarından biri de soya sütünde ve diğer soya ürünlerinde bulunan izoflavon denilen bir proteinle ilişkilidir. Çalışmalarda fazla izoflavon tüketiminin  hayvanlarda üzerinde doğurganlığı azalttığı gözlenmiştir. Benzer şekilde 2008 yılında yapılan bir başka çalışmada, soya gıdalarını tüketmenin, sperm yoğunluğunu azalttığı görülmüştür.

Diyetisyen Büşra Solmaz