İçindekiler
Anoreksiya Nervoza Nedir?
Anoreksiya nervoza, herhangi bir sağlık problemi olmadan kişinin görünüşü ve kilosunu olduğundan çok daha fazla algıladığı için yemek yeme davranışını kısıtlamasıdır. Toplumda kadınlarda erkeklerden daha fazla görülen ve genellikle ergenlik döneminde ortaya çıkan anoreksiya nervoza tedavi edilmediğinde ölümcül sonuçları olabilen yeme bozukluklarındandır. Günümüzde anoreksiya nervoza madde kullanımından sonra beden bütünlüğünü tehdit eden ve ölümle sonuçlanabilen psikopatolojik rahatsızlıklar arasında ikinci sıradadır.
Benzer semptomlarla ilerleyen, birbiriyle karıştırılan bulimiya nervoza ve anoreksiya nervoza arasındaki farklardan bahsedecek olursak:
- Bulimiya neroza hastasının BKI’si (Beden Kitle İndeksi) olması gereken değerdedir. Ancak bulimik birey kilolu olduğunu ve kilo vermesi gerektiğini düşünür.
- Anoreksiya nervoza hastasının BKI (Beden Kitle İndeksi) olması gerekenin çok altındadır ve zayıflık metabolik sistem için büyük bir tehdit oluşturur. Buna rağmen anoreksiya nervoza hastası hala çok kilolu olduğunu ve kilo vermesi gerektiğini düşünür.
DSM Tanı Kriterleri:
- Yaş, cinsiyet ve gelişim dönemi özelinde kişinin ihtiyacı olan enerji ihtiyacını kısıtlaması ve vücut ağırlığında belirgin bir azalma.
- Kilo almaya yönelik yoğun korku, düşük kiloya rağmen kilo almamak için yemek yememe, kusma, laksatif kullanımı.
- Vücut ağırlığına ve şekline yönelik belirgin şekilde algının bozulması, kişinin vücut ağırlığını olduğundan daha fazla değerlendirmesi anoreksiya nervozanın DSM tanı kriterleridir.
Anoreksiya Nervoza Belirtileri
Kısıtlayıcı tür ve tıkınırcasına yeme türü olarak iki farklı şekilde tanımlanan anoreksiya nervozada belli başlı habercilerden bahsedilebilir.
- Diyet
Son üç ay içerisinde kilosunun normalden çok daha fazla olduğunu düşünmesinin ardından kişinin kilo vermek amacıyla başladığı diyetlerde kalori alımını aşırı kısıtlaması, besin değeri çok düşük hatta neredeyse besin sayılamayacak ürünleri tüketmesi anoreksiyanın habercilerindendir. Besin değeri çok düşük yiyeceklerin tüketimi kilo alımının önüne geçerken sağlıksız bir şekilde kilo kaybının oluşmasını ve kısa sürede kardiyovasküler (kalp-damar) sistem, immün (bağışıklık) sistemin zarar görmesine organ yetersizliklerinin başlamasına sebep olmaktadır.
- Zaman
Son üç ay içerisinde kişinin besin değeri çok düşük yiyecekler tüketilmesine ek olarak uzun zaman aralıklarında çok küçük porsiyonlarla beslenmesi anoreksiyanın sinyallerindendir. Vücut algısında bozulmayla birlikte kişilerde zaman ve porsiyon algılarında da bozulmalar meydana geleceği için çok uzun saatler besin değeri düşük yiyeceklerle beslenen anorektiklere sorduğunuzda ise aslında gün içerisinde sık zaman aralıklarında ve doyurucu besinler tükettiklerini söyleyeceklerdir. Anoreksiya nervoza hastaları çok uzun saatler aç kalması hatta vücuda uzun saatler kalori değeri yüksek herhangi bir besin değeri girmemesinden kaynaklı duygu durum değişimleri yaşamakta, halsiz ve öfkeli hissedebilmektedirler.
- Medikaller
Kilosunun olması gereken kilodan çok daha fazla olduğunu düşünen anoreksiya hastaları sık sık laksatif, diüretik gibi sindirim-boşaltım sistemini hızlandıran medikaller kullanırlar. Besinlerin hızlı sindirilmesi ve vücuttan atılması için kullanılan laksatif, diüretik gibi medikaller yeme bozukluğu belirtilerinde kritik öneme sahiptir. Bu medikaller uzun süreli kullanımda gastrointestinal (sindirim-boşaltım) sistemine zarar vermektedir. Çeşitli ağız, yemek borusu, mide ve bağırsak sorunlarına sebep olmaktadır.
- Kusturma
Son üç ay içerisinde kişinin yemek yedikten sonra kilo alımının önüne geçebilmek için kasıtlı olarak kendisini kusturması anoreksiyanın habercilerindendir. Bozulan vücut algısından dolayı sürekli daha zayıf olmaya çalışan anorektikler yemek yemenin hemen ardından kilo alacaklarına yönelik düşünceler geliştirip kaygı ve korku duygularıyla kendilerini kusturma davranışına yönelirler. Uzun vadede yemek borusu, gırtlak sorunları ağız içi dokusunda bozulma, dişlerde dökülme problemleri görülür.
- Spor
Anoreksiya nervoza hastalarında besin tüketiminin ardından kilo alımının önüne geçebilmek için kusturma davranışı, laksatif, diüretik kullanımı gibi önleyici davranışlara ek olarak ağır-yoğun egzersizler yapmayla da karşılaşılmaktadır. Uzun süreler vücudun ihtiyacı olan kaloriyi alamaması, besin değeri çok düşük yiyeceklerle fonksiyonlarını devam ettirmeye çalışması buna ek olarak çeşitli medikal kullanımlarının da etkisiyle baskılanan immün (bağışıklık) sistemine ek olarak kişinin ağır-yoğun programlarla spor yapması kardiyovasküler (kalp-damar) sistemde problemler görülmesine neden olabilir. Bunlara ek olarak vücudun ihtiyacı olan potasyum, vitamin, kalsiyum ve mineraller sağlanmadığı için kaslarda ve kemiklerde kalıcı yaralanmalar meydana gelebilir.
- Kiloyu Kontrol Etme İhtiyacı
Yeme bozukluğunu bozulmuş yeme davranışından ayıran bir diğer kritik nokta ise yeme bozukluğuna sahip kişilerin (anoreksiya nervoza ve bulimiya nervoza) sık sık kilolarını kontrol etme ihtiyacı hissetmesidir. Gün içerisinde birkaç kraker ile geçiştirilen bir sabah öğününden sonra, bir fincan kahve içtikten sonra, bir bardak su içtikten sonra gibi zamanlarda anoreksiya hastalarının birden çok kere tartılma ihtiyacı hissettikleri bilinmektedir.
Anoreksiya Nervoza Tedavisi
Ölümle sonuçlanma ihtimali en yüksek yeme bozukluğu olan anoreksiya nervozanın tedavisi sırasında;
- iç hastalıkları uzmanı,
- endokrinoloji uzmanı,
- diyetisyen,
- eğer kadınsa kadın doğum ve hastalıkları uzmanı,
- klinik psikolog ve psikiyatristlerden oluşan sağlık personeli
ile multidisipliner bir tedavi süreci yürütülmelidir. Kişinin tıp doktorları tarafından bedensel fonksiyonlarının işleyişi kontrol altında tutulmalıdır. Diyetisyen tarafından porsiyon kontrolü, porsiyon düzenlemeleri yapılmalıdır. Klinik psikolog ile yürütülen psikoterapi sürecinde ise yeme davranışının kısıtlanmasının ardındaki sebepler araştırılmalıdır. Bozulan beden algısını rasyonalize etmeye yönelik bilişsel ve davranışçı müdahaleler ile tedavi süreci yürütülmelidir.
