Bağımsızlık, temel bir yaşam becerisidir. Çocuklarda bağımsızlık duygusunun erken yaşlardan itibaren desteklenmesi gerekir. Bağımsızlık oluşturmak, bir bireyin sosyal becerilerinin bir parçasıdır. Çocuklar, işlerini kendi başlarına yapabilmenin, problemlere çözüm üretebilmenin, kendi ayaklarının üzerinde durabilmenin bağımsız güvenini yaşarlar. Yetişkinler olarak bizler, çocuklarımıza uygun çevreyi ve araçları sağlayarak bağımsızlıklarını destekleyecek faaliyetlerde bulunmalıyız.
Çocuklarınızı, karar verdikleri herhangi bir görevi veya hedefi gerçekleştirebileceklerini hissetmeleri için yetiştirirseniz, bir ebeveyn olarak başarılı olursunuz ve çocuklarınıza en büyük nimetleri vermiş olursunuz.’’
–Brian Tracy
Çocuklarda Bağımsızlık Neden Önemlidir?
- Bağımsızlık öz güven ve öz yeterlilik duygusunu geliştirir.
- Kendi farkındalık ve çevreye karşı duyarlılık seviyeleri gelişir.
- Çocukların kendilerine olan inançları artar: Bu da çocuğunuzu dış zorluklara karşı dirençli kılar.
- Kendi eylemlerinin doğrudan bir sonucu olarak başarı duygusunu hissettikleri için daha mutlu ve sağlıklı olurlar.
- Dil becerilerini geliştirmede katkıda bulunur: Günlük yaşam, doğal öğrenmenin gerçekleşmesi için ideal bir fırsattır. Çocuğunuzun gelişimine ve becerisine uygun sorumluluklar vererek ev işlerine dahil edebilir, çocuğun kişisel ihtiyaçlarını karşılamasına izin verebilirsiniz. Bunları yaparken açıklayıcı ve basit kelimeler kullanarak çocuğunuzun dil becerilerini geliştirmesine harika fırsatlar sağlayabilirsiniz.
- Duyusal ve motor gelişime destek sağlar: Zengin deneyimler, çocuğunuzun yeni motor beceriler, güç ve koordinasyon geliştirmesine yardımcı olur. Aynı zamanda günlük yaşamlarının bir parçası olan duyusal deneyimleri sağlar. Örneğin: Bir kabı açmak için ne kadar kuvvet gerektiğini keşfetmek (propriyoseptif duyu), masayı silerken bezin dokusunu hissetmek (dokunma-taktil duyu), yerdeki oyuncaklarını almak için eğilirken dengeyi sağlama (vestibuler duyu) gibi örnekler çoğaltılabilir.
Bebeklerin ve Küçük Çocukların Bağımsızlığını Desteklemenin 5 Yolu
- Başlayacağım, sen bitir:
Küçük çocuğunuzun yardım etmesine izin vermenin basit bir yolu, bir göreve başlamanız ve son adımı tamamlamasına izin vermenizdir. Örneğin: Bebeğinizin çoraplarını topuklarından ayırıp bebeğinizin çekmesine izin verin.
- Sen başla, ben bitireceğim:
Öz bakım becerileri için iyi bir yaklaşımdır. Örneğin: Çocuğunuzun kendi dişlerini fırçalamaya çalışmasına izin verin, ardından siz devam edin.
- Hadi beraber yapalım:
Bulaşıkları yıkamak, yumurtaları bir kaseye kırmak gibi zorlu görevler için uygun bir yaklaşımdır.
- Sana göstereceğim, sonra sen dene:
Kirli giysileri bir sepete koymak, kırılmaz yiyeceklerden oluşan çok hafif bir torba taşımak gibi temel beceriler gerektiren görevlerde bu yöntemi deneyebilirsiniz.
- Sen al:
Bebeğinizin, yürümeye başlayan çocuğunuzun seçim yapmasına izin vermek, erken bağımsızlığı teşvik etmenin harika bir yoludur. Çocuğunuzun bakarak, uzanarak, işaret ederek veya sözlerini kullanarak; iki kıyafet, iki atıştırmalık, iki oyuncak arasında seçim yapmasına izin verin.
Bağımsızlığı Teşvik Etmeye Ne Zaman Başlayabilirim?
Hayatın ilk gününden itibaren, ona ne yaptığınızı anlatarak bebeğinizi onun bakımına dahil edebilirsiniz. “Şimdi poponu silelim. Bu soğuk mu? Hadi yeni bezini giyelim. Artık temiz ve kurusun. Bu daha iyi hissettiriyor mu?” gibi bildirimler yaparak çocuğunuzun dil gelişimine ve farkındalıklar geliştirmesine katkıda bulunursunuz.
Yaşamın ilk aylarında görülen yakalama refleksi, 4-6 aylıkken ortadan kalkar ve bilinçli olarak yakalama eylemi başlar. Bebeğiniz bilinçli olarak uzanıp kavramaya başladığında mendilleri kutudan çıkarmasına, yumuşak nesnelere uzanıp almasına izin verebilirsiniz.
Çocukları Bağımsızlığa Teşvik Ederken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar!
- Model olun. Çocuklar iyi bir gözlemcidir. Siz fark etmeseniz bile onlar sizde gördükleri davranışları model alırlar. Bu nedenle ailedeki her birey kendi sorumluluğunu üstlenmeli, iş birliği yapmayı bilmeli ve bunları davranışlarıyla sergilemelidir.
- Çocukların, ebeveynlerinin onlara inandıklarını bilmelerine ihtiyaçları vardır. Anne ve babalar öncelikle çocuklarınızın yapabileceğine inanın, kendi becerilerini fark etmesi için zaman verin. Kendilerine olan inançları geliştiği takdirde, yapmaya uğraştıkları şeylerde pes etmezler. Böylelikle, öz güvenleri gelişmeye başlar ve sabırlı olmayı öğrenirler.
- Çocukların, hangi işleri yapmak istediklerini seçmelerine izin verin. Onları zorlamayın. Israrcı yaklaşımlar, çocukların iş birliği yapma konusunda direnç göstermelerine sebep olur.
- Görevlerini sık sık değiştirin. Çocuklar hep aynı ev işlerini yapmaktan kolayca sıkılırlar. Farklı ve yeni deneyimler onları heyecanlandıracak ve ilgilerini artıracaktır.
- Asla çocuklarınızın tek başına yapabilecekleri görevleri onlar için yapmayın. Çocuğunuza kıyamıyor ve yardımcı olmak istiyor olabilirsiniz fakat unutmayın ki bu yaklaşım çocuklarda güvensizlik ve yetersizlik duygularını pekiştirir.
- Son olarak bir başka önemli nokta, çocuklarınızı bağımsızlığa teşvik ederken çocuğu zorlu görevlerle baş başa bırakmamaya özen gösterin. Tehlike arz eden yerlerde çocuklarını yalnız bırakmayın. Çocuğunuzun yanında olun tek başına oyun oynarken veya görevleri yerine getirirken mutlaka gözünüzün önünde olmasına dikkat edin.
Özetle, çocuklarda bağımsızlık duygusu, çocukların gelişimlerini etkileyen ve beraberinde yetişkinliğe hazırlayan önemli bir kavramdır. Bağımsızlığı teşvik etmek, çoğu ebeveynin düşündüğünden çok daha erken başlar. Sevgili ebeveynler, çocuğunuzun size yardım etmesine izin verin ve bırakın size neler yapabileceğini göstersin. Çocuklarınızı bağımsızlığa teşvik ederken onların istek ve ihtiyaçlarına önem verin. Çocuklarınızı dinlemeye özen gösterin. Unutmayın ki, onların anlaşılmaya ihtiyaçları var.
Ergoterapist Süheyla Yüsra Kuzu
