Sağlıklı bireyler olarak yetişmemizin ardındaki en büyük etkenlerden birisi de özgüvenli bireyler olmaktan geçer. Günümüzde özellikle ebeveynler tarafından çocuk yetiştirme süreçleri esnasında üzerinde en çok durulan ve soru işaretleri yaratan konulardan birisi de tabii ki özgüvenli çocuk yetiştirmek. Doğumdan itibaren anne-baba ve çevrenin etkisiyle gelişmeye başlayan özgüven gelecekte çocuğun kendisini doğru ifade etmesi, başarılı sosyal ilişkiler kurması ve gelişimin doğru ilerlemesi adına insan hayatında önemli bir etkiye sahiptir.
Bireyin sosyal yaşamındaki düşünce, davranış ve tutumları, akademik başarısı, kişilik özellikleri, becerilerinin tümü bir noktada özgüvenin çıktılarındandır. Çocuğun ergenlik dönemine kadar genel hatlarıyla gelişimini sürdüren özgüven ergenlik döneminde ebeveyn himayesinden yavaş yavaş sıyrılıp sosyal kabul sürecine giren ergen için önemli bir test sürecine girer. Çocukluk döneminde anne-babanın etkisiyle gelişimini sürdüren özgüven ergenlikte yerini akran tutumları ve geribildirimine bırakır. Ergenin arkadaş çevresine yönelik tutumları, akranlarıyla kurduğu ilişkiler, akademik başarısı, kendisinden yaşça büyük kişilere yönelik tutumlarında özgüvenin yansımalarını görüyor oluruz.
Göz Önünde Bulundurulması Gereken Noktalar
- Çocuk, sık sık kendisini aşağılayan ifadelerde bulunuyorsa yani kendisini değersizleştiriyorsa,
- Kendisine ait olmayan suçları itiraz etmeden üstleniyorsa,
- Başarısız olma korkusu sebebiyle yeni deneyimlerden uzak duruyorsa,
- Akranları ve çevresindeki yetişkinlerle sosyal ilişki kurmaktan kaçınıyorsa,
- Dışlanma ve aşağılanma korkusuyla akranlarıyla iletişime geçip ilişki kurmaktan kaçınıyorsa,
- Beğenilmeme korkusu yüksekse,
- İstemediği durum ve olaylar karşısında hayır diyemiyorsa çocuğun/ergenin özgüven gelişiminde bir desteğe ihtiyacı olduğunu düşülebiliriz.
Belirlenmesi Gereken Hedefler
- Özgüveni arttırmaya yönelik çalışmalar yapmak,
- Çocuğun kendisine yönelik geribildirimlerle öz eleştiri yapmasını sağlamak,
- Kendi yetenek ve becerilerini keşfetmesini sağlamak,
- Sosyal ilişkilerine yönelik becerilerini yükseltmeye çalışmak,
- Çevreden gelen iltifatları kabullenip içselleştirebilmek,
- Benlik saygısına zarar veren durumları tanımlayabilmek ve önlem çalışmalarını başlatabilmek,
- Çocuğun duygularını doğru şekilde tanımlaması ve yansıtmasını sağlamak,
- Olumsuz benlik algısını değiştirmeye çalışmaktır.
Tüm bu çalışmalar yapılırken sürecin en önemli paydaşları olan ebeveynlerle de ortak çalışmalar yapmayı ihmal etmemek gerekir. Çocuğun özgüven gelişiminde aktif olarak rol alan ebeveynler, çocuğun desteğe ihtiyacı olduğu noktada da iyi sonuçlar alabilmek için aktif olarak sürece dahil olmalıdır. Ebeveynlerle ilk olarak çalışılması gereken nokta ise, ebeveynlerin çocuğa yönelik beklentilerini öğrenmek ve gerçekçi bir zemine oturtmaları sürecini tamamlamaktır. Ebeveynlerin çocuğun becerileri üstündeki beklentileri çocuk üzerinde büyük bir baskı aracı olarak işlev görüp süreci olumsuz etkileyeceği gibi aynı zamanda daha da kötüleştirebilir.
Çalışılması gereken bir diğer nokta da çocuğun kendisi adına attığı çoğu adımda ebeveynin de çocuğa destek oluyor olması, çocuğun özgüven geliştirmek adına bulunduğu sanat, spor gibi aktivitelerde ebeveynlerin de aktif rol alıyor olması önemlidir.
Özgüvenli Çocuk Yetiştirmek için Ebeveynlerin Rolleri
- Öncelikle ebeveynlerin kendilerine yönelik olumlu tutumlara sahip olması ve özgüvenlerinin yüksek olması kendisini rol model alacak çocuk için önemli bir etkiye sahiptir.
- Ebeveynlerin çocuklarını dinlemeden, anlamaya çalışmadan kendi düşünce ve yargılarını çocuğun kabulü için direnç gösterilmesi
- Ebeveynlerin çocuğun duygu ve düşüncelerini göz önünde bulundurmadan kuralcı ve yargılayıcı tutumlar sergilenmesi,
- Çocuğun her isteğinin sorgulanmadan, sınırlar koyulmadan kabul edilmesi ve yerine getirilmesi,
- Tutarlı düşünce ve davranışlara sahip olunmadan, değişken tutumlara sahip olunması,
- Çocuğun hayatında olan değişimlere, çocuğun fikirlerine ve hayallerine yönelik tepkisiz (kayıtsız) kalınması çocuğun özgüven gelişimini olumsuz şekilde etkileyecektir.
Özgüveni yüksek çocuklar yetiştirme sürecinde ebeveynlerin çocukları için mantıklı ve açıklanabilir sınırlar çiziyor olması, tutarlı davranması, çocuğa karşı destekleyici olması, çocuğun duygu ve düşüncelerine meraklı olup çocuğu dikkate alması etkili olacaktır.
Gelecekte bağımsız, kendi ihtiyaçlarının farkında ve bilincinde olan bireyler yetiştirebilmenin en temelinde sağlıklı özgüvene sahip çocuklar olduğunu unutmamalıyız. Sağlıksız özgüven gelecek yıllarda çocuklarda yanlış arkadaşlık ilişkileri, yanlış duygusal ilişkiler, sosyal kabul görmek adına atılan yanlış adımları a beraberinde getirir. Bunlara ek olarak zorluklarla baş ederken duygusal ve sosyal anlamda güçlü bireyler yetiştirmenin de temelinde aslında özgüvenin sağlıklı seviyelerde olması aktif rol almaktadır.
