Uykusuzluk Obezite Nedeni Olabilir Mi?
Uyku birçoğumuzun asla vazgeçemediği geceleri bir hayli gelmeyen, sabahları beş dakika diye alarm erteleten rutinimiz. Endüstrileşmenin her geçen gün arttığı çağımızda uyku düzenimiz de bundan nasibini aldı ve bireylerin uyku süresi azaldı. Uyku hepimiz için temel bir biyolojik ihtiyaçtır ve eksikliğinin çeşitli metabolik sonuca yol açtığı bilinmektedir. Uyku süresinin kısalması ile ilişkili kötü uyku kalitesi sık rastlanan bir şikâyet haline gelmiştir. Bir yüzyıl önce yaşayan bireyler bir gecede ortalama 9 saat uyurken, günümüzde bu sürenin gecede 6.8 saate düşmesi uyku yoksunu bir toplum olunmaya başlandığının göstergesi olmuştur. Peki, uykusuzluk obezite nedeni olabilir mi?
Uyku Kısıtlaması ve Obezite – Uykusuzluk Obezite Nedeni Olabilir Mi?
Uyku süresinin azalmasıyla birlikte obezite, diyabet, hipertansiyon gibi birçok kronik hastalığın artışı da kaçınılmaz hale gelmiştir. Kronik olarak uyku kısıtlaması yapan bireylerde obeziteye ilişkili 3 yolak olduğu düşünülmektedir. Bunlar nöroendokrin ve metabolik fonksiyonların değişmesi, kan şekeri regülasyonunda bozulma ve uyanma davranışı ile ilişkilendirilmiştir.
Arka arkaya 6 gece uyku kısıtlaması (gecede 4 saatlik uyku) sempatik sinir sistemi aktivitesinde, kortizol ve büyüme hormonu seviyelerinde artışa neden olurken, tiroid bezlerinde yavaşlamaya ve tokluk hormonu olan leptinde düşüşe neden olmuştur. Başka bir çalışmada ise, 2 geceden fazla uyku kısıtlaması yapıldığında; leptinde %18’lik bir düşüş, açlık hormonu olan ghrelinde ise %28’lik bir artış görülmüştür.
Leptin-ghrelin oranındaki yükselme açlığın %24, iştahın ise %23 artmasına neden olmuştur.
Gece çalışan ve kronik uykusuzluk çeken bireylerin yağ metabolizması bozukluklarına daha eğilimli olduğunu da bilinmektedir. Gece çalışan bireyler gündüz çalışan bireylere göre daha yüksek serum yağ ve kolesterol düzeyine sahip bulunmuştur. Bu bireylerin kronik hastalıklara yakalanma riski de artış göstermektedir.
Yapılan klinik çalışmalarda, kısa uyku süresinin enerji alımı ve enerji harcaması üzerine etkili olduğunu göstermiştir. Obezitenin yaygınlaşmasında kısa uyku süresinin etkili olmasında en basit neden bireylerin besin alımı için daha fazla vaktinin olması olarak açıklanabilir.
Uyku kısıtlaması olan bireyler gün içerisinde kendini daha yorgun ve halsiz hissetmektedir. Bu durum kişileri yüksek enerjili yiyecek ve içeceklere yönelmekte ve kişiler yorgun olduğu için egzersiz, spor da yapmamaktadır. Bu bireylerde vücut ağırlığında ve yağ miktarında artış olmaktadır.
Uyku Düzeni ve Fiziksel Aktivite
Sağlıklı bir yaşama sahip olmak ve bunu korumak için yüksek fiziksel aktivite, yeterli uyku süresi ve iyi bir uyku kalitesinin gerekliliğinin önemi her geçen gün artmaktadır.
Fiziksel aktivite ile uyku davranışları arasındaki ilişki tam olarak anlaşılamasa da aktif bireylerin fiziksel aktivite yapmayan bireylere göre uykuya dalmada daha az güçlük çektiği, gece uykusunun daha az bölündüğü ve gün boyu daha az yorgun hissettiği gösterilmiştir.
İdeal uyku süresi bireyler arasında farklılık gösterse de yetişkin bireyler için ideal uyku süresi 7-9 saat olarak ifade edilmektedir. Uyku kalitesini artırmak için;
- Bireylerin her gün aynı saate (hafta sonları dahil) yatağa girmeleri,
- Sigara ve alkol kullanmaktan kaçınmaları,
- Kafein miktarını kısıtlamaları
- Düzenli fiziksel aktivite yapmaları,
- Elektronik aletleri uyumadan önce kapatmaları önerilmektedir.
Sonuç olarak uyku kısıtlaması olan ve geç saatlerde uyuyan bireylerin genelde daha yüksek enerjili ve sağlıksız besinlere yöneldiği görülmüştür. Aynı zamanda gece metabolizma hızı da azaldığı için alınan enerjinin büyük bir kısmı vücutta depolanmakta ve kilo artışına neden olmaktadır.
