Okul Öncesi Dönemde Davranış Problemleri ve Çözüm Önerileri
Çocuklar dünyaya geldiklerinde yaşamlarını sürdürebilecekleri bilgi ve becerilerden yoksundurlar. Bu bilgi ve becerileri ilk olarak aileden ve de yaşam deneyimleri arttıkça öğrenirler. Bu öğrenme yolunda çoğunlukla deneme yanılma yöntemini kullanırlar. Bu yöntem de kimi zaman kültürün ve toplumun kurallarıyla çelişmekte ve bir problem davranışlar meydana gelebilmektedir. Peki, okul öncesi davranış problemleri nelerdir?
Bu problemli davranışların bir kısmı yukarıda bahsettiğim gibi çocuğun gelişimsel sürecinin bir parçası olarak normal kabul edilebilir fakat gelişim süreci sonrasında da sıklıkla devam ediyorsa problem olarak değerlendirilmelidir. Davranışların problem olarak değerlendirilmesinde davranışın yaşa uygunluğu, yoğunluğu, sürekliliği ve cinsiyete göre normalden farklılaşan eğitimler içermesi gibi noktaların dikkate alınması gerekmektedir.
Okul Öncesi Davranış Problemleri Nelerdir?
Okul öncesi dönemde;
- Uyku,
- Temizlik-tuvalet,
- Yemek yeme problemleri,
- Söz dinlememe,
- Yalan söyleme,
- İnatçılık,
- Kıskançlık,
- Saldırganlık,
- Utangaçlık,
- Tırnak yeme,
- Parmak emme
gibi davranışlar problemli davranışlar olarak değerlendirilebilir.
Bu davranışların birini ya da birkaçını sergileyen çocuklar ilk başta bunun doğru veya yanlış bir davranış olduğunun farkında değildir. Bu noktada, ailenin çocuğun gelişimsel süreçlerine ilişkin bilgili olması ve ebeveyn olarak nasıl davranacağı oldukça önemli bir hale gelmektedir. Çünkü çocuğun dünyayı tanıdığı ilk yer olan aile ve ailenin bulunduğu sosyal çevre çocuğa hangi davranışın doğru hangi davranışın yanlış olduğu öğretildiği ilk yerdir. Çocuğu cezalandırmak, suçlamak veya aşırı tepki göstermek yerine çocuğun gösterdiği davranışın doğru olmadığıyla ilgili eğitsel bir süreci başlatmaları daha sağlıklı olacaktır. Aynı zamanda çocuğun yaptığı davranışın görmezden gelinmesi de çocuğun bu davranışı doğru olarak kabul edebileceği gibi aşırı tepki göstermek de davranışın daha da kötüleşmesine neden olabilir.
Olaylar karşısında gösterdiğimiz tutumlar, olayların kendisinden daha önemlidir.
-Aiden Wilson Tozer
Okul Öncesi Davranış Problemleri İçin Ne Yapılmalı?
Çocuğun ruhsal açıdan sağlıklı bir çocukluk yaşayabilmesi ve gelişim göstermesi aile içindeki tutarlı davranışlar, sınırlar ve çocuğa verilen eğitimle mümkün olabilir. Anne baba görevlerimizden biri de çocuğumuzun her döneminde çocuğa tutarlı davranmak, olumlu ilişkiler kurmaktır.
1. Çocuğun problemli olarak adlandırdığımız davranışının çıkış nedenini belirlemek
Diyelim ki çocuğunuz parmağını emiyor. Parmak emme, bebeğin ilk bir yılında çocuğun çevreyi tanıma ve keşfetme merakından ortaya çıkan; korku, açlık, anneden ayrılma gibi durumlarda daha sık ortaya çıkan bir davranış. Parmak emme bir yaşından sonra da devam ediyorsa uyum problemi olarak ele alınabilir çünkü bu davranışın temelinde anne çocuk ilişkisindeki düzensizlik, kendini güvende hissetmeme, korku ve kaygı gibi nedenler de yatıyor olabilir.
2. Kendi davranışlarınızı gözden geçirmek
Çocukların gözlem yetenekleri oldukça fazladır. Özellikle ilk yıllarda yaşamdaki becerileri öğrenebilmek için anne babalarını taklit ederler. Bu yüzden, çocuğunuzda problem olarak adlandırdığınız bazı davranışları siz de yapıyor olabilirsiniz. (Kimi zaman farkında olmadan) Örneğin, sinirlendiğinizde nasıl davranışlar sergiliyorsunuz?
3. Sağlıklı İletişim Kurmak
Problemli olan davranış olduktan sonra aşırı tepki vermek de hiç tepki vermemek de yanlış bir tutumdur. Yapılması gereken, çocuğunuzla bunun üzerine konuşmalı, duygularınızı açıkça anlatmak ve neden yanlış bir davranış olduğunu açıklamak olmalı. Fakat bu konuşma yapılırken tehdit etme, başkalarıyla kıyaslama gibi çocuğun özgüvenini zedeleyen konuşmalardan kaçınılmalı çocuğa güven duygusu aşılanmalıdır.
4. Tutarlı olmak
Problem davranışlarla baş etmede olumlu çözüm yöntemleri uygulamaya konulduğunda anne ve baba ya da çocuğun hayatında olan diğer aile üyeleri aynı kararlılığı ve tutarlılığı göstermelidirler. Çünkü anne ve babaların problem davranışa karşı gösterdikleri tepki davranışın devamı ya da sönmesi üzerinde etkiye sahiptir
5. Ebeveyn olarak tutumunuzu gözden geçirmek
Problem davranışların bir kısmı anne ve babaların yanlış tutumlarına dair mesajlar da içeriyor olabilir. Ebeveynler bu davranışların altındaki mesajları doğru algılayıp ebeveynlikle ilgili becerilerini de gözden geçirmeli ve gerekirse gereksinim duydukları noktalarda seminerlere katılmak, ilgili kitaplar okumak veya bir uzman desteği almak bu süreçte hem ebeveyn hem de çocukları için sağlık bir karar olabilir.
