Özgüven Eksikliği Nasıl Giderilir? (6 Yöntem)

Özgüven Eksikliği Nedir?

Özgüven kelimesi günümüz dünyasının en çok aranan ve talep gören kavramlarından biri haline gelmiş durumda. Kısaca özgüven, kişinin ‘Ben olduğum halimle buyum.’ Diyebilmesidir. Gerek sosyal ilişkilerde, gerek duygusal ilişkilerde gerekse iş hayatında yer edinebilmek için özgüvene verilen değer oldukça fazla. Bu noktada elbette günümüz pazarlama endüstrisinin kendi beklentileri doğrultusunda sosyal medya üzerinde yaratmış olduğu ‘herkes özgüvenli olmalı’ algısının altında yatan ‘Böylece piyasa için üretimde ve satışta başarılı eleman seçeneği artmış olur’ düşüncesinin de önemini vurgulamak zorundayım. Elbette bu gerçekçi olmayan beklenti en çok da özgüven eksikliği olduğuna inanan kişilerin üzerinde ki baskıyı arttırmakta ve bu kişilerin kendilerini birçok alanda başarısız ve yetersiz hissetmesine sebep olmaktadır. Oysa hiç kimse tamamen özgüvenli ya da tamamen özgüvensiz değildir ve özgüven eksikliği günlük hayata dair pratikler ve bilişsel yapılandırmalarla giderilebilen bir durumdur. Peki, özgüven eksikliğinin başlıca sebepleri nelerdir?

Özgüven Eksikliği Nedenleri Nelerdir?

Özgüven eksikliğinin birden fazla nedeni olabilir ancak en belirleyici faktör bu noktada içine doğduğunuz ailedeki ebeveyn tutumlarıdır. Çocuk doğduğunda boş bir levha gibidir ve ne verilirse koşulsuz almaya meyillidir. Kişilik gelişiminin temellerinin atıldığı ilk 6 yaş boyunca anne – babanın ve çevredeki diğer insanların ona olan yaklaşımları kendisiyle ilgili algılarını olumlu ya da olumsuz olacak şekilde biçimlendirir. Maruz kaldığı tüm bu uyaranlar çerçevesinde yaşam boyu gelişimini sürdürecek olan kişiliğine ‘Ben sevilmeye ve değer görmeye layığım’ ya da ‘Kimse benimle ilgilenmiyor demek ki sevilmeyi hak etmiyorum’  şeklinde bir temel atar ve bu temel ileriki yaşlarda bir bilinçaltı yönlendirmesi şeklinde üzerine inşa eder. Bahsi geçen yanlış ebeveyn tutumlarını aşağıya sıralıyorum:

• Soğuk ve İlgisiz Ebeveyn Tutumu: Çocukla ilgilenilmez ve sevgi gösterilmez. Bu modelde anne ya da baba zaman zaman despottur.
• Tutarsız Ebeveyn Tutumu: Anne baba çocuğa sevgi ve ilgi verirken kararsızlık gösterir. Bu durum çocukta kimlik karmaşası yaratır.
• Aşağılayan Ebeveyn Tutumu: Genel olarak çocuğun kişilik haklarına ve bütünlüğüne zarar veren aşağılayıcı sözler ve hareketlerle karakterize giden tutumlardır.
• Cezalandırıcı Ebeveyn Tutumu: Çocuğun en ufak hatasında bir cezalandırma görülür. Bu cezalar fiziksel olabildiği gibi sevgiden mahrum bırakma şeklinde de olabilir.
• Aşırı Kontrolcü Ebeveyn Tutumu: Kararlarına saygı duyulmayan ve yaptığı, yapamadığı her şeye müdahale edilen çocuğun özgüvenini zedeleyen tutumlardır.
• Mükemmeliyetçi Ebeveyn Tutumu: Burada çocuğun yaptığı her şeyin kusursuz olmasını bekleyen ve beklentileri karşılanmadığında kaygı ve stres yaşayan ebeveynlerden bahsedebiliriz.

Özgüven Eksikliğine Sebep Olan Akran Tutumları

Akran ilişkileri aile ile olan ilişkiden sonra gelen ikinci ve en önemli ilişkidir. Aile içinde atılan temel, akran tutum ve davranışları ile şekillenmektedir. Özellikle ilkokul çağlarından itibaren sosyalleşme sürecine dahil olan çocuk en önemli sosyalleşmeyi ergenlikle birlikte lise döneminde yaşar. Artık aile ile geçirilen zaman minimuma inmiş arkadaş grubu ile vakit geçirmek önem kazanmıştır. Bu dönem bir gruba ait olmak isteyen ergenin arkadaş çevresince ne derece kabul edildiği kendi kimlik algısına ve önemine dair önemli bir fikir oluşturur. Arkadaş çevresince sosyoekonomik, fiziksel görünüm ya da kişilik özellikleri sebebiyle kabul edilmeyen, dışlanan ve alay konusu olan ergen benlik değerinde düşüş yaşamaya başlar ve zamanla bunu içselleştirerek kişiliğinin bir parçası haline getirir.

Özgüven Eksikliği Nasıl Giderilir?

Yeni doğan bebekler nasıl yüzebiliyorsa ve bu bir içgüdü ise aynı şey özgüven içinde geçerlidir. Herkes özgüven ile doğar bu durum çevresel faktörlerle daha da gelişir ya da gelişimi sekteye uğrar. Herkesin yaşadığı ve yetiştiği çevrenin farklı özelliklerde olmasından hareketle özgüven dediğimiz şey bazılarımızda olması gereken düzeydeyken bazılarında olması gerekenden daha az düzeyde bulunmaktadır. Ancak yukarıda da bahsettiğim gibi bu geliştirilebilir bir durumdur. Bunun için:

1. Sevdiğiniz Özelliklerinizin Bir Listesini Yapın: Önünüze bir kağıt bir kalem alın ve objektif bir şekilde iyi bulduğunuz yönlerinizi sıralayın. Bunun için çevrenizdeki insanlardan da yardım alabilirsiniz.
2. Eksik Bulduğunuz Yönlerinizi Not Alın: Bu yönlerinizi geliştirebilmek için her gün zaman ayırın ve pratikler yapın.
3. Maruz Bırakın (Exposure): Belki de en işe yarar olduğunu düşündüğüm yöntemlerden biri. Exposure yüzleşmekten korktuğunuz ve sizde kaygı yaratan şeylere kendinizi bilinçli olarak maruz bırakmaktır. Bu durum söz konusu duruma karşı sizi duyarsızlaştıracak ve hareketlerinizi spontanlaştırmakta yardımcı olacaktır.
4. Kendinize Basamaklar Belirleyin: Özgüveninizi geliştirmek için yapabileceklerinizi sizde en az korku uyandırandan en çok korku uyandırana doğru basamaklayın. Bir basamakta yeterince başarılı olduktan sonra bir diğer basamağa geçin.
5. Her Gün Ayna Karşısında Kendinizi Sevdiğinizi Tekrar Edin: Aslında buna bilinçaltı öğrenmesi de diyebiliriz. Bunu gün içinde ne kadar sık yaparsanız o kadar içselleştirmiş olursunuz ve beyninizin kendinizi sevmediğinizi söyleyen bölümünü eğiterek disipline etmiş olursunuz.
6. Size Kendinizi Değersiz Hissettiren İnsanlardan Uzaklaşın: Toksik ilişkiler kendinizle ilgili olumsuz algılarınızı besleyerek kendinizi daha değersiz hissetmenize sebep olur.

Not: Size engel olan tek şey aslında kendinizle ilgili olumsuz düşüncelerinizdir ve düşünceler gerçek değildir, özneldir. Oysa siz, içinizde her şeyi gerçekleştirebilecek güce sahipsiniz.

Psikolog Pınar Kol