Kemik Gelişimi Nasıl Olur?
Kemikler sürekli bir yapım-yıkım döngüsündedirler ve farkında olmasak da kemik kayıpları ve yenilenmesi gerçekleşir. Yapım-yıkım döngüsü ömür boyu devam eder. Yaşlanan kemiğin tamir edilmesi için gerekli besin öğeleri vücuda alınmazsa kemik kayıpları oluşur. Kemiklerin yenilenmesi ile vücuttaki bazı mineral (başta kalsiyum ve fosfor) dengesi oluşur. Çocuklarda kemik yıkımı ve yapımı devamlıdır fakat kemik yapımı yıkımdan daha çok gözlenir; böylece kemiklerin yoğunluğu ve boyu artarken güçlenir. Kemik gelişimi anne karnında başlarken büyümenin tüm evrelerinde de devam eder. Prepuberte dediğimiz ergenlik öncesi dönemde kemik yoğunluğu diğer gelişim dönemlerine göre daha hızlı artış gösterir. Kızlarda dönem ortalama 12-14 yaş iken erkeklerde 16-17 yaş arasında kemik gelişimi ve yoğunluğu doruk noktaya ulaşır. Kemik yoğunluğunun doruk noktası çocuğun sağlıklı beslenmesine, cinsiyetine, genetik faktörlerine, fiziksel aktivitesine ve büyüme sırasındaki hastalıklarına bağlıdır. Çocuğun kemik gelişimi için en önemli etken hem annenin hem de çocuğun sağlıklı beslenmesidir.
Çocuğun Kemik Gelişiminde Rol Alan Besin Öğeleri
Anne karnında gelişime başlayan kemik dokuları için ilk önce annenin gebelik öncesi ve gebelik sırasında sağlıklı beslenmesi gereklidir; sağlıksız beslenen annelerin bebeklerinin kemik gelişiminde gerilik gözlenebilmektedir. Sigara ve alkol kullanan annelerinde çocuklarında fiziksel olarak gelişme gerilikleri gözlenebilmektedir. Doğumdan sonraki 6.ayda tamamlayıcı besinle farklı besinlerle tanışan bebeğe sağlıklı beslenmeyi öğretilmesi ile kemik gelişimine birincil fayda sağlanmış olur. Kemik gelişimi için birincil besin öğeleri protein, kalsiyum, D vitamini ve fosfor iken; korunması ve düzenlenmesinde bu besin öğeleri dışında magnezyum, çinko, A, C ve K vitamini görev alır.
Çocuğun Kemik Gelişimi için Proteinin Önemi
Çocuklarda gereksinim kadar protein almak hem doku yapımında hem de kemik gelişiminde büyük önem taşımaktadır. Çocuklarda yeterli protein alımı ve kemik yoğunluğunun pik noktası arasında pozitif ilişki vardır. Yetersiz protein alımı ile kemik gelişiminde rol alan IGF-1 üretiminde sorunlar gözlenebilir. Proteinler kemik gelişiminde önemli iken fazla alımlarında idrarla kalsiyum atımını arttırırlar.
Kalsiyum
Vücut kalsiyumunun %99’u kemiklerde bulunur. Besinlerle alınan kalsiyumun vücutta kullanılması için D vitamini, C vitamini ve yağ varlığına ihtiyaç vardır. Çocuklarda yağ ihtiyacı eksikliği sık gözlenen bir durum değilken D vitamini eksikliği sık gözlenir. D vitamini yokluğunda kemiklere kalsiyum girişi gerçekleşmeyerek kemik gelişiminde problemler oluşur. Çocuklarda günlük D vitamini ihtiyacı 400-600 IU’dur. Obez çocuklarda bu ihtiyaç artmıştır. Gereksinimin karşılaması besinlerle zordur bu yüzden en önemli kaynak olan güneşten her gün saat 11:00-15:00 arası 15-30 dakika faydalanmak gereklidir.
Kalsiyum ihtiyacı en yüksek 9-18 yaş arasıdır ve 1300 mg’dır. Kalsiyum kaynakları; süt ve süt ürünlerinin dışında yeşil yapraklı sebzeler, kuru meyveler, tahıllar, pekmez ve yağlı tohumlardır. 1 su bardağı (240 ml) sütte 250-300 mg kalsiyum bulunur ve vücutta en yüksek emilime sahip kalsiyum kaynağıdır. 3 bardak/gün süt veya yoğurt tüketimi ihtiyaca karşılama da önemlidir. Et ve et ürünleri ve fazla tuz tüketen çocuklarda kalsiyum atımı artmaktadır. Bu yüzden tuz tüketimini 5 gram ile sınırlamak ve 4-5 porsiyon/hafta et ve et ürünleri tüketimi kemik gelişimi için doğru tercih olacaktır.
D Vitamini ve Fosfor
Fosforda kalsiyumun emiliminde görev alan başka bir mineraldir. D vitamini varlığında fosforunda emilimi kolaylaşır. Vücuttaki fosforun %80’i kalsiyuma bağlı olarak kemik ve dişlerde bulunur. Fosfor kaynakları; et ve et ürünleri, süt ve süt ürünleri, yumurta, kuru baklagiller, yağlı tohumlar ve tahıllardır. Kalsiyum/fosfor oranı 1 olan besinlerden fosfor ve kalsiyum emilimi artar. Sütte bulunan bu oran ile diğer kalsiyum kaynaklarının tüketilmesi ile de günlük kalsiyum gereksinimi karşılanır. Et ürünlerinde fosfor kalsiyuma oranla fazla bulunduğu için kalsiyum emilimi az fosfor emilimi çok olur.
Çocuğun Kemik Gelişimi için Magnezyum
Magnezyum kemik ve dişte kalsiyum ile beraber bulunmaktadır. Eksikliğinde protein yapımı azalır, hipertansiyon riski artarak kalsiyum kaybına sebep olur. Magnezyum kaynakları;
- sert kabuklu meyveler,
- yeşil yapraklı sebzeler,
- kuru baklagiller,
- tam tahıl ve yağlı tohumlardır.
Çinko
Protein yapımında görev alan enzim yapısında bulunan çinko; protein yapımında görev alarak kemik gelişimini etkilemektedir. Çinkonun zengin kaynakları;
- badem,
- ceviz,
- et,
- peynir,
- bulgur,
- buğday,
- buğday embriyosu,
- karnabahar,
- patates,
- havuç
A Vitamini
A vitamini anne karnında kemik, göz, beyin ve omurga gelişiminde rol alır. Eksikliğinde büyümede gerileme gözlenmektedir. Aşırı tüketimi kemik ağrılarına sebep olarak vücuda fayda değil zarar verir. A vitamini kaynakları;
- karaciğer,
- yumurta,
- havuç,
- yeşil yapraklı sebzeler,
- kayısı,
- süt,
- tereyağı,
- turunçgiller
C Vitamini
C vitamini kemik oluşumunu uyaran hücrelerin üretiminde ve kalsiyumun emiliminde görev alır. Bazı çalışmalarda C vitamininin antioksidan etkisi ile kemik hasarından koruduğunu bildirmişlerdir. C vitamini kaynakları sebzeler ve meyvelerdir. En zengin kaynakları;
- kuşburnu,
- maydanoz,
- biber,
- çilek,
- karnabahar,
- ıspanak,
- portakal,
- limon,
- mandalina
K Vitamini
K vitamini kemik oluşumunda görev alan bir proteinin yapısında görev alarak mineral bağlanmasını sağlar ve kemikten kalsiyum kaybını önler. İşte K vitamini kaynakları;
- yonca,
- ıspanak,
- yeşil yapraklı sebzeler ve otlar,
- kuru baklagiller,
- çay,
- balık
Çocuğun kemik gelişimi için önemli olan besin öğelerinden bahsedildiği bu yazıya ek olarak fiziksel aktivitenin de kemik gelişimini arttırdığı ve özellikle zıplama, koşu, yürüyüş, dans vb. aktivitelerin çocukların hayatına katmaları kemik sağlığında fayda sağlayacaktır.
Unutulmamalıdır ki çocuklarda sağlıklı kemik gelişimi için gebelik öncesindeki ve gebelik dönemindeki kadınların sağlıklı beslenmesi de büyük önem taşımaktadır.
Bir Yorum