Duyu Bütünleme Bozukluğu Nasıl Anlaşılır?

Belki anlam veremediğiniz huylarınız var belki de çocuğunuzda duyu bütünleme bozukluğu olmasından şüpheleniyorsunuz. Şimdi arkanıza yaslanın kahvenizi alın ve duyu bütünleme ile beynin gizli dünyasına girmeye hazırlanın.

Duyu Bütünleme Nedir? 

Bizler duyularımız sayesinde dünyayı algılarız. Duyular çevreden ve bedenimizden gelen bilgileri alıp beynimize iletir. Beynimizde bu duyuyu anlamlandırıp gerekli cevabı verir. Bu sayede ortama adapte olup, kendimizin farkında oluruz. Duyu sistemlerimiz koku, tat, işitme, görme, dokunmanın dışında 2 temel duyumuz vardır. Bunlar vestibüler (denge) ve proprioseptif (derin doku duyusu).

7 duyu sistemimizin dengeli bir şekilde çalışması gerekir fakat bazen duyularımızın dengesi bozulur. Uyaran almada, uyarana cevap vermede sorun oluşabilir. Tüm bu durumlar günlük yaşamı etkiler.

Duyu Bütünleme Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

• Fazla kaygılı olup ağlama ya da aşırı sakin kalma,
• Eşyalara ve ebeveynlere ilgisizlik,
• Davranışsal problem,
• Konuşma gecikmesi,
• Düşük veya yüksek kas gerilimi ve motor koordinasyon problemleri,
• Amaca yönelik hareketlerin planlanmasında bozukluk,
• Vücut farkındalığının zayıf oluşu ile duruş bozukluğu,
• Eşyalara çarpıp düşme, sakarlık,
• Bozuk yürüme (parmak ucunda yürüme, sarsak yürüme…)
• Banyodan, saçlarının taranmasından, tırnak kesiminden, yüzünün yıkanmasından, diş fırçalamaktan, üstünü değiştirmekten, sarılmadan rahatsız olmak,
• Kendisinden beklenen becerilerde gecikme,
• Baş aşağı durmayı tolere edememe,
• Yaşına uygun oyuncakları oynayamama,
• Zıplamaktan, sallanmaktan, ayaklarının yerden kesildiği aktivitelerden hoşlanmama,
• Boyamadan, yap-bozdan veya makasla kesmekten hoşlanmaz, zorlanır.
• Hiperaktiftir, yerinde durmaz veya aşırı sakindir; gün içinde fazla uyuşuktur.
• Dikkat dağınıklığı yaşar veya yeni aktiviteye geçişi engelleyecek derecede aşırı dikkat gösterip aynı aktiviteye takılı kalır.

• Dokunmaya, tatmaya, seslere veya kokulara aşırı tepki verir.

• Yaşına uygun oyuna, beceriye “yapamıyorum” der.
• Yeni şeylere öğrenirken diğer çocuklardan daha fazla tekrar yapması gerekir.
• Yazma, okuma, matematiksel hesaplamaları yapma gibi akademik alanlarda zorlanır.
• Fiziksel aktiviteden spordan kaçınma, fazla zorlanma,
• Motor görevler içeren işlerde direktifleri(yönergeleri) takip edememe,
• Her şeye gereğinden fazla dokunmak,

• Nesneleri gereğinden fazla sıkı tutmak veya gevşek tutmak,

• Her şeyi koklamak,
• Yiyecek olmayan nesnelerin ağza atılması, çiğnenmesi.

Duyu Sisteminde Sorun Olursa Ne Olur?

Şimdi 7 duyu sistemimize de ayrı ayrı bakalım…

Koku

Hiposensitivite

• Kendini, objeleri, insanları koklar.

Hipersensitivite

• Kokulardan kaçınma, insanlardan kaçma,

Tat Alma

Hiposensitivite

• Herhangi bir şeyi yiyebilir.
• Objeleri ağzına alır ve yalar.
• Karışık yiyecekler yer.

Hipersensitivite

• Zayıf iştahlıdır.
• Tat almak için dilinin ucunu kullanır.
• Kolayca öğürür ya da kusar.
• Belli yiyecekleri ister.

Auditive (İşitsel) Sistem

Hiposensitivite

• Objeleri, kapıları vurur.
• Kalabalık, trafik ve gürültüden hoşlanır.
• Kulağını ses çıkaran aletlere yakınlaştırır.

Hipersensitive

• Kulak kapama
• Sesten, gürültüden, kalabalıktan hoşlanmama,
• Sesleri bastırmak için tekrarlı ses çıkarma,
• Saç kestirmeden hoşlanmama,

Visual (Görsel) Sistem

Hiposensitivite

• Parmaklarını ya da objeleri gözü önünde hareket ettirme,
• Parlak renkli ışıklardan ve objelerden hoşlanma,
• Çabuk göz yorulması,
• Sabit görsele odaklanmada problem,
• Bir görev sırasında gözü hep diğer şeylere takılır.

Hipersensitivite

• Karanlıktan ve parlak ışıktan hoşlanmama,
• Parlak ışıktan gözlerini kapama,
• Bütün yerine küçük parçalara takılma,

Taktil (Dokunsal) Sistem

Hiposensitivite

• Nesneleri, insanlara fazlaca dokunur.
• Masajdan hoşlanır.
• İnsanlara sarılmaktan hoşlanır ve beklenmedik anda tanımadığı insanlara sarılabilir.
• Yuvarlanmaktan ve çimlere yatmaktan hoşlanır.

Hipersensitivite

• Bant kullanmaktan, parmak boyadan kaçınır.
• Kirli olmaktan kaçınır, temizlik takıntısı vardır.
• Kendine bakım aktiviteleri sırasında streslidir.
• Saç kesimi, yüz yıkama, tırnak kesimi sırasında kavga eder.
• Diş fırçalarken huzursuzlanır.
• Ayakkabı ve çoraptan rahatsızdır.
• Belli kumaşlara kadar hassastır.
• Dokunmaya karşı saldırgan olabilir.
• Su sıçramasından kaçınır.

Vestibüler Sistem

(denge , duruş ve hareket esnasında doğru pozisyon)

Hiposensitivite

• Ayağını veya vücudunun herhangi bir uzvunu sallamaktan hoşlanır.
• Neye ihtiyacı olduğunu bilmediği için öfke problemi, kaygı yaşar.
• Sallanan cisimleri sever.
• Dönmekten, koşmaktan, sallanmaktan hoşlanır.

Hipersensitivite

• Sıradan hareketlerden korkar.
• Düz olmayan yerde yürümek istemez.
• Baş aşağı pozisyondan hoşlanmaz.
• Ayakları yerden kesildiğinde huzursuz ve sinirli olurlar.
• Uzun yolculuklardan hoşlanmaz.

Proprioception (Derin Dokunma Duyusu)

Hiposensitivite

• Bir yerlere çarpma eğilimleri vardır.
• Pozisyon değişikliklerine kayıtsızdırlar.
• Motor planlama becerilerinde zorlanırlar.
• Uzayda vücut pozisyonu farkındalığı azdır.
• Sıklıkla insanlara, mobilyalara, duvara yaslanır.

Hipersensitivite

• Tüm vücuduyla döner.
• Vücudunu garip pozisyonlara yerleştirir.
• Küçük objeleri kavramada zorlanır.

Bir Görevi Yerine Getirirken Beyinde Milyonlarca Süreç İşler

Örneğin; çocuğunuza ‘’Çoraplarını giy‘’ dediğinizde onun bunu yapmakta zorlanması size anlaşılmaz geliyor olabilir. Aslında sizin için yapması çok kolay olan bir eylem onun için ne kadar karmaşık bir bakalım;

Çocuğunuzun İstediğini Yerine Getirmek İçin;

• Dikkatini size vermesi ve söylediğiniz şeyi duyması,
• Etrafta olan biten şeylerden dikkatini ayırması,
• Ondan ne istediğinizi doğru anlaması,

• Odada, çok sayıdaki obje veya eşya içinden çorapları ayırt ederek görmesi,

• Onları giymeye nasıl başlayacağıyla ilgini plan yapması,
• Vücudunun pozisyonunu ayarlaması,

• Doğru zamanda kasılıp gevşemeler yaparak çoraba uzanması,

• Çorabı tutabilmek için parmaklarını iyi kullanması,
• Gücünü iyi ayarlayıp çok sıkı ya da çok gevşek tutmaması,

• Ellerinin içindeki çorabı ve çorap giydirilen ayağını iyi hissetmesi,

• Motor planlama yaparak doğru bir şekilde çorabını giymesi gerekiyor.

Bunlar ona ne yapması gerektiğini sizin söylediğiniz durumlarda beyninde gerçekleşmesi gereken işlemlerden sadece bir kısmı.

Duyu Bütünleme Bozukluğu Tedavisi Var Mı?

Duyu bütünleme bozukluğu duyu bütünleme terapileri ile ilaçsız olarak tedavi edilebilir. Burada önemli olan kişinin durumuna eşlik eden başka bir hastalık, engel olup olmadığıdır. Türkiye’de de duyu bütünleme terapisini lisans eğitiminde alan tek meslek dalı ergoterapistlerdir. Terapi almaya karar veren danışan ya da ailesi terapistin eğitimini sorgulaması çok önemlidir. Çünkü duyu bütünlemede kişinin nörolojik süreçleri etkilenir. Kişinin iyileşmesi mümkünken yanlış terapi ile sonuçta alınmayabilir.

Şimdi etkinlik zamanı kendinizi ve çevrenizde ki insanları duyu bütünleme çerçevesinden düşünün çünkü artık siz duyularınızın ve algılarınızın farkındasınız. Peki sizin duyu bütünleme bozukluğunuz ne?

Ergoterapist Burcu Yıldırım