Gece Farelerinin Okuması Gereken Bir Yazı: Gece Yeme Sendromu
Gece Yeme Sendromu Nedir?
Gece yeme sendromu ilk kez 1955 yılında DSM-5 kategorisinde ‘’diğer beslenme ve yeme bozuklukları’’ sınıfında tanımlanmış bir yeme bozukluğu sendromudur.
Gündüz neredeyse hiçbir şey yemeyip gece buzdolabında yaşayanlardan mısınız? Gece yeme sendromunu konuşalım, bakalım siz de kendinizden bir şeyler bulacak mısınız?
Gece yeme sendromunda bireyler sabahları açlık hissetmez, gece ise yoğun enerjili besin arayışı içine girerler. Gece yeme sendromu sabah anoreksisi, başta kahvaltı öğünü olmak üzere öğün atlanması, uyku düzeninde bozulma, gece yemek yemek için uyanmalar, gece saatlerinde günlük alınan enerjinin en az %25inden fazlasının tüketilmesi, duygu durum bozukluları ile karakterize bir yeme bozukluğu sendromudur. Haftada en az 3 gün ve 3 ay boyunca bu durumun devam etmesinde gece yeme sendromundan bahsedilebilir. Gece yemeleri madde veya ilaç bağımlılığına, yürütülen bir tedaviye ya da psikiyatrik bir soruna bağlıysa gece yeme sendromundan bahsedilemez.
Gece yeme sendromunun nedenleri tam olarak belli olmamakla birlikte sirkadiyen ritimde bozulma ile ilişkilendirilmiştir. Sirkadiyen ritim kısaca organizmanın biyolojik saati olarak tanımlanabilir. Uyku-uyanıklık, kardiyovasküler aktivite, endokrin sistem, vücut sıcaklığı, renal aktivite, üreme fonksiyonları, gastrointestinal sistem motilitesi ve enerji ve besin ögesi metabolizması gibi süreçlerin tamamı sirkadiyen ritimden etkilenir.
Yapılan bir çalışmada sirkadiyen ritme uygun yaşamayan bireylerde obezite insidansı daha yüksek bulunmuştur.
Gece Yeme Sendromu Uyku ve Obezite İlişkisi
- Uyku sorunlarının gece yeme sendromunun başlamasında etkin rol oynadığı, gece yeme sendromu olan bireylerde uyku kalitesinin daha düşük olduğu, yemek için uyanmaların daha sık olduğu ve uykuya dalmakta zorluk çekildiği gösterilmiştir.
- Obez bireylerde normal ağırlıktaki bireylere göre daha fazla uyku sorunu, uykuya dalma süresinde uzama, uykudan uyanma ve daha az uyku etkinliği görüldüğü belirtilmiştir.
- 6 yıllık prospektif bir çalışma sonucunda geceleri yemek yemek için uyanan kadınların önemli ölçüde daha fazla kilo aldıkları bulunmuştur. Vücut ağırlığındaki varyasyonla ilgili kesitsel bir çalışma, 23:00 ve 05:00 saatleri arasında yemek yiyen bireylerin bu dönemde yemek yemeyenlere göre daha fazla kilo aldığını göstermiştir.
- Vardiyalı çalışan işçiler üzerinde yapılan bir çalışmada vardiyalı çalışan bireylerin çalıştıkları günlerde alınan besin tüketimi kayıtlarında daha çok paketli ve kolay tüketilebilir besinler olduğu görülmüştür. Bu çalışmada vardiyalı çalışan bireylerin uyku kalitesinin kontrol grubuna göre daha kötü olduğu saptanmıştır.
Gece Yeme Sendromunun Nedenleri Nelerdir?
Stres, yoğun iş temposu, çalışma saatleri, egzersiz, hormon değerleri, kan bulguları, depresyon, anksiyete ve diğer psikiyatrik bozukluklar bu sendromu tetiklemektedir.
Çalışmalar gece yeme sendromuna sahip olan bireylerde gece melatonin ve leptin hormonunun baskılandığını göstermiştir, ek olarak stres hormonu olan kortizolde artış gözlemlenmiştir.
Gece Yeme Sendromu Mu Tıkanırcasına Yeme Sendromu Mu?
Gece yeme sendromu tıkanırcasına yeme sendromuyla karıştırabilmektedir. Gece yeme sendromunda günlük alınan enerjinin %50’den fazlası akşam öğününden sonra alınırken tıkanırcasına yeme sendromunda günün herhangi bir saatinde besin alımı gerçekleşebilmektedir.
Tıkanırcasına yeme sendromunda beden algısı bozukluğu ve bedene yönelik olumsuz düşünceler daha fazla görülmektedir.
| Tıkanırcasına Yeme Bozukluğu | Gece Yeme Sendromu | |
| Kısa sürede aşırı besin alımı | ❌ | |
| Akşam yemeğinden sonra günlük alınan ne az %25 fazlasını tüketmek/Haftada en az 2 kere tekrarlamak | ❌ | |
| Uyumak için yemek yemesi gerektiğine dair inanç | ❌ | |
| Kan glukoz düzeyleri dahil metabolik fonksiyonlarda bozulma | ❌ | ❌ |
| Duygu durum ve anksiyete semptomlarında artış | ❌ | ❌ |
Gece Yeme Sendromu Tedavisi
Gece yeme sendromunun tedavisinde farmakolojik ve farmakolojik olmayan tedavi yöntemleri mevcuttur. Bireysel psikoterapi, ışık tedavisi, tıbbi değerlendirme, beslenme tedavisi ve ilaç tedavisi uygulanmaktadır.
Gece yeme sendromu obezite, tip 2 diyabet, metabolik sendrom başta olmak üzere sağlık sorunlarına neden olmaktadır. Uzun vadede yaşam kalitesini düşüren bir yeme bozukluğu sendromudur. Basit tarama soruları ile tanımlanması ve uygun tedaviye yönlendirilmesi tavsiye edilir, çünkü hastalar genellikle bu bozukluklarla ilgili suçluluk ve utanç nedeniyle bu sorunları kendi başlarına gündeme getirmezler. Bununla birlikte, tedavinin olmaması muhtemelen tıbbi komorbiditelerini şiddetlendirmekte ve genel olarak tedavi çabalarını engellemektedir. Gece yeme sendromunun tedavisi mental sağlığı ve yaşam kalitesini iyileştirir. Bu bozuklukların tedavi seçenekleri ve tedavilerinin yaygınlaştırılması konusunda daha fazla araştırma yapılması da gerekmektedir.
Gece Yeme Sendromu Olan Bireyler Nasıl Beslenmektedir?
Yapılan bir çalışmada gece yeme sendromuna sahip bireylerin daha az sebze tükettiği, daha çok enerji içeriği yoğun basit şeker içeren besinlere yöneldiği, bu bireylerin daha geç saatlerde uyudukları ve buna bağlı olarak gece saatlerinde şeker ve yağdan zengin besinlerin tercih edildiği, daha düzensiz öğün saatlerine sahip oldukları, çikolata gibi uyarıcı besinleri akşam yemeğinden sonra tüketme eğiliminde oldukları belirtilmiştir.
Gece yeme sendromuna sahip bireylerin gün içerisinde öğünlerini kahveyle ve hafif atıştırmalıklarla geçiştirdiği de görülmektedir.
Gece yeme sendromuna sahip bireyler için öneriler:
- Kaliteli bir uyku olmazsa olmazdır, uyuma alanımızın ışıksız ve havalandırılmış olması önemlidir. Uyumadan önce mavi ekranda geçirilen vakit azaltılmalıdır, mümkünse elektronik eşyalar kapatılmalı, yatak odasında bulundurulmamalıdır.
- Beslenme günlüğü tutmak beslenmede yapılan hataları görmekte yardımcı olacaktır. Uzman gözetiminde sağlıklı beslenme planı oluşturulması gerekmektedir.
- Gün içinde düzenli, dengeli bir beslenme planı uygulamak gece acıkmalarını önlemede etkili olacaktır.
- Kahvaltı öğününü atlamamak gün içerisinde dengeli ve düzenli beslenmek bu sendromun kırılmasında yardımcı olacaktır.
- Yatmadan 2-3 saat önce tüketilen dengeli ara öğün sonraki saatlerde acıkmayı önleyecektir.
- Meyve + Süt, yoğurt, kefir -Sebzeli sandviç -lor peynirli salata gibi alternatifler tüketilebilir. Kuru meyveler + kuru yemişler tok tutmayı sağlayarak tatlı isteğini de karşılamış olur.
- Akşam yemeğinden sonra uyarıcı besinlerin tüketilmemesi gereklidir. (kahve, çikolata, alkol)
- Basit karbonhidratlar yerine posa içeriği yüksek kompleks karbonhidratlar tercih edilmelidir. Daha lifli beslenerek gün içerisinde kan şekeri dengede tutulacaktır.
- Yeterli su tüketimi sağlanmalıdır.
- Düzenli egzersizin gece yeme sendromunda iyileşmeye yardımcı olduğu çalışmalarda gösterilmiştir. Dünya sağlık örgütünün rehberinde önerdiği gibi haftada 150-300dk orta şiddette egzersiz tavsiye edilir.
- Serotonin depresyon anksiyete ve stresi azaltan bir hormondur. Serotonin salgılanmasını destekleyen besinler tüketilebilir. Muz, kakao, kivi, domates, yağlı tohumlar, tam tahıl ürünleri , ananas serotonin seviyesini arttırmaya yardımcı olacak besinlerdir.
Yeme bozukluğu tedavisinde uzman ekibi desteği sağlanmalıdır. Diyetisyen, psikolog, endokrinolog ve psikiyatr eşliğinde yeme bozukluğu tedavisi sürdürülür.
Psikolog eşliğinde bireysel davranışçı terapi ve diyetisyen eşliğinde beslenme tedavisi sendromun tedavisinde önemli rol oynamaktadır.
Gündüz neredeyse hiçbir şey yemeyip gece buzdolabında yaşayanlardan mısınız? Gece yeme sendromunu konuşalım, bakalım siz de kendinizden bir şeyler bulacak mısınız?
