Merhaba, ben Diyetisyen Elif Gülfem Kiraz. Bu yazımda kafein içermeyen düşük tanen seviyelerine sahip antidiyabetik aktivitesi ve antioksidan içeriği ile beğeni toplayan Rooibos çayı faydaları, sağlık üzerine etkilerinden bahsedecek ve Rooibos ile hazırlayabileceğiniz latte ve soğuk çay tarifi vereceğim.
Rooibos Çayı Nedir?
Rooibos (Aspalathus linearis) endemik bir Güney Afrika bitkisidir ve yüzyıllardır fitofarmasötik etkileriyle bilinmektedir. Kırmızı çalı bitkisi ya da bilinen adıyla Rooibos; kuraklığa dayanıklı bir bitkidir ve toprak yüzeyinin üzerinde parlak yeşil, iğne benzeri yapraklar taşıyan çok sayıda ince süpürge benzeri dallara ayrılan tek bir bazal gövdeye sahip bir bitkidir ve Afrika’da uzun ömürlü çay olarak bilinmektedir.
Siyah ve yeşil çayın aksine çay yapraklarından yapılmayan rooibosun iğne yaprakları fermente edilerek kırmızı- kahverengi bir renge dönüştürülür ve bu nedenle bitki çayı olarak kabul edilir. 1930’lardan beri ekili bir ürün olan rooibos, sağlık yararları nedeniyle dünya çapında hızla yayılmakta ve şu anda pek çok ülkeye ihraç edilmektedir. Giderek popülerlik kazanan lezzetli ve besleyici Rooibos çayı dünya çapındaki birçok çay içicisi tarafından hala nispeten bilinmemektedir.
Rooibos çayı, Güney Afrika çalılarının yapraklarından yapılan geleneksel bir içecektir. Siyah çaya benzer şekilde tüketilir ve birçok antioksidan içermektedir.
Geleneksel Tıpta Rooibos
Rooibos, Afrika’da geleneksel olarak çeşitli şekillerde kullanılmaktadır. Fermente olarak tüketilen rooibos’un Afrikalı kadınlar tarafından hamilelik sırasında mide ekşimesi ve mide bulantısı için kullanılmıştır. Kolik bebeklerdeki kronik huzursuzluk, kusma ve mide kramplarını iyileştirdiğini keşfettikten sonra, rooibos daha geniş bir tüketici tabanına yol açan “sağlıklı” bir içecek olarak bilinir hale gelmiştir. Bununla birlikte demir içeriği sebebiyle de sıkça kullanılmıştır.
Rooibos Çayı Faydaları Nelerdir?
Rooibos, tadı ve vitamin, mineral, antidiyabetik aktivitesi ve antioksidan içeriği ile günümüzde de beğeni toplamaktadır. Antispazmodik özelliklere sahiptir, lipid peroksidasyonunu önler, stres kaynaklı protein yıkımını geri kazandırır, glutatyon metabolizmasını düzenleyici etkiye sahiptir.
Kafein İçermez
Çay ve kahve bitkilerinde doğal olarak bulunan kafein doğal bir uyarıcıdır. Beyni ve merkezi sinir sistemini uyararak zinde kalmamızı sağlarken konsantrasyonu arttırıcı etkiye sahiptir. Orta düzeyde kafein alımı güvenilir kabul edilmekle birlikte bazı kişilerde baş ağrısı, migren ve yüksek tansiyonu da artırabilir. Bununla birlikte plasentadan kolayca geçebilen kafeinin aşırı tüketimi hamileler için risk oluşturmaktadır. Hem siyah çay hem de yeşil çayda bulunan kafeinin aksine rooibos çayında kafein bulunmamaktadır.
Aynı zamanda yeşil ve siyah çayda bulunan ve demir emilimini olumsuz yönde etkileyen tanenler rooibosda düşük miktarda bulunmaktadır. Bu özellikleri ile rooibos çayı siyah çay ve yeşil çaya güzel bir alternatiftir.
Normal siyah çay veya yeşil çay ile karşılaştırıldığında, rooibos tanenlerde daha düşüktür ve kafein ve oksalik asit içermez.
Antioksidan Deposu
Antioksidanlar vücudumuzdaki serbest radikallerin miktarını azaltarak bağışıklık sistemimizi güçlü tutmaktadır. Rooibos çayı, son derece yüksek seviyelerde antioksidanlar, kan dolaşımındaki serbest radikallerle savaşan ve vücutları sağlıklı ve güçlü tutan güçlü maddeler içerir. Rooibos çayında bulunan antioksidan etki gösteren aspalatin ve kuersetin gibi bitki bileşikleri, diyabet, kalp hastalığı ve potansiyel olarak kanser gibi durumlara yol açan serbest radikal hasarına karşı korunmaya yardımcı olabilir.
Hipertansiyona Karşı Etkili
Rooibos çayının bazı durumlarda hipertansiyonu hafifletebildiği gösterilmiştir. 2010 yılında yapılan bir çalışmada rooibos çayının anjiyotensin dönüştürücü enzimin (ACE) aktivitesini azalttığı gösterilmiş ve kan basıncı üzerinde faydalı etkilere sahip olabileceği sonucuna varılmıştır.
‘’Rooibos çayı, kan basıncını olumlu yönde etkileyerek kalp sağlığına fayda sağlayabilir.’’
Kalp Sağlığını Koruyucu Rooibos Çayı Faydaları
Rooibos çayının yüksek flavonol içeriği, antiinnflamatuar ve antioksidan özelliklerinin yanı sıra kolesterol dâhil olmak üzere kan yağları üzerindeki olumlu etkisi nedeniyle kardiyovasküler sistemi de destekleyebilmektedir. Yapılan bir çalışmada Rooibos ekstraktlarının kalp koruyucu özelliklerinin çayın flavonol içeriği ile ilişkili olabilen apoptozun (planlı hücre ölümü) inhibisyonu yoluyla açıkça gösterilmiştir.
Yüksek kalp hastalığı riski taşıyan aşırı kilolu 40 yetişkinde yapılan bir çalışmada, altı hafta boyunca günde altı fincan rooibos çayının “kötü” LDL kolesterolü düşürmeye etki sağlarken, “iyi” HDL kolesterolü arttırıcı etki gösterdiği bulunmuştur.
‘’Kalp hastalığı riski taşıyanlarda “kötü” LDL kolesterolü düşürebilir ve “iyi” HDL kolesterolü yükseltebilir.’’
Tip 2 Diyabet Üzerine Etkileri
Polifenoller gibi koruyucu bileşiklerden zengin olan Rooibos çayında bulunan Aspalathinin antidiyabetik etkisine dair birçok çalışma belirtilmektedir. Yapılan çalışmalarda Aspalatinin, tip 2 diyabetik sıçanlarda çeşitli yolaklarla kan şekeri düzeylerini dengelediği, insülin direncini azaltıcı etkileri sayesinde TİP-2 diyabetli olan veya risk taşıyan bireyler için olumlu olabileceği sonucuna varılmıştır.
Hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalarda Rooibos çayının diyabete karşı olumlu etkileri olabileceği gözlense de kesin kanıt için insan çalışmaları da gerekmektedir.
İyi Bir Gece Uykusu Almanızı Sağlar
Rooibos çayı doğal olarak kafeinsiz oluşu ve düşük tanen içeriği ile yeşil ve siyah çaydan ayrılır ve merkezi sinir sistemi üzerinde rahatlatıcı etkiye sahiptir. Bu etkisi nedeniyle uykusuzluğun, gerilim tipi baş ağrılarının ve sinirliliğin azaltılması, Rooibos çayı ile ilişkili iyi bilinen faydalardır.
‘’Uykusuzluk çeken bireyler tarafından yatmadan önce bir kupa rooibos çayı içmenin kişileri rahatlatmaya yardımcı olduğu ve gerginliği azaltarak harika bir gece uykusuna izin verdiğini bulunmuştur.’’
Güvenilirliği ve Toksititesi
Daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulmasına rağmen, rooibos genellikle çoğu sağlıklı insan için güvenlidir ve günde 5-6 fincan Rooibos çayı içmek herhangi bir olumsuzluğa neden olmamaktadır. Aşırı dozda alınmadığı sürece herhangi bir toksititesi bulunmamaktadır.
‘’Hamilelik ve emzirme döneminde de güvenilir kabul edilmekle birlikte doktorlarına danışılmadıkça içecek tüketmemeleri tavsiye edilmektedir.’’
Rooibos Çayı Nasıl Hazırlanır?
1 çay kaşığı Rooibos çayını 150-200 ml sıcak suda 8-10 dakika demleyip tüketebilirsiniz. Günümüzde pek çok markanın Rooibos çayları bulunmaktadır. Chado Tea ‘nin çeşitli aromalara sahip yeni nesil Rooibos çayları uyumlu tatların bir araya gelmesiyle bitki çay sevenler için güzel bir alternatif sunuyor. Rooibos çayınızı sütlü ya da sade, sıcak veya soğuk şekilde tüketebilirsiniz.
Rooibos Latte
- 1 çay kaşığı Chado Rooibos Chocolate Truffle
- 150ml kaynamış su
- 50 ml sıcak süt (köpürtebilirsiniz)
- Hindistancevizi şekeri (bal veya herhangi bir tatlandırıcı da tercih edebilirsiniz.)
Rooibos Chocolate Truffle’ün harmanında yer alan kakao ve karamel parçacıkları ve elma kurusu sıcak süt ile birleşince harika bir çay deneyimi sunuyor. Tatlandırmak isterseniz hindistancevizi şekeri veya damak tadınıza göre biraz bal ekleyebilirsiniz.
Iced Rooibos Tea
- 1 çay kaşığı Rooibos
- 150 ml kaynamış su
- 1 şişe maden suyu
- Buz küpleri
- Dilediğiniz meyveler
Sıcak yaz günlerinde özellikle bitki çayı tüketimi azalsa da soğuk alternatifler dikkat çekiyor.
Rooibos çayınızı demledikten sonra soğumaya bırakın. Dilediğiniz meyveden birkaç küçük parça kesip buz küplerinizi meyveli olarak yapabilirsiniz. Çayınız soğuduğunda 1 şişe maden suyu ve meyveli buzlarınızı birleştirin. Dilerseniz tatlandırabilir ya da biraz limon ile limonata tadı elde edebilirsiniz.
Yaz aylarında sıcakların artmasıyla birlikte terleme yoluyla vücuttan elektrolit kaybı artmaktadır. Maden suyu tüketimi içerisindeki mineraller ile kaybolan elektrolitleri dengelemek için önemlidir.
