Görme Yetersizliği Olan Çocuklar Nasıl Desteklenir?

Görme Yetersizliği Olan Çocuklar Nasıl Desteklenir?

Aileler ve öğretmenler bazı konularda çıkmaza girebilirler. Bunlardan en önemli konulardan biri de engellilik ve yetersizlik halidir. Önceki yazılarımda 2 yaş ve 3 yaş çocukların psikososyal gelişimini ele almıştım. Bu yazımda ise sizler için görme yetersizliği yaşayan çocuklarımızı ele aldım. Görme yetersizliği belirtileri ve gelişim alanlarına göre destekleme amaçlı incelemeler yaptım. Görme yetersizliği olan çocuklar nasıl desteklenir, onlar için neler yapabiliriz, işte detayları…

Görme Yetersizliği Belirtileri

• Gözlerini sıklıkla ovuşturma ve kaşıma,
• Gözlerde sulanma ve kızarma,
• Işıktan rahatsız olma,
• Sık sık göz kırpma,
• Çevredeki nesneleri fark edememe,
• Çevredeki nesnelere çarpma,
• Çevredeki nesnelerin hareketini takip edememe,
• Renkleri ayırt edememe,
• Odaklanmada sorun yaşama vb.

Gelişim Alanlarında Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar

Öz Bakım Becerileri

Bazı aileler görme yetersizliği olan çocuklarını korumacı bir yaklaşımla yetiştirirler. Yemek yemeyi, peçeteyi tutmayı bilmiyor olabilir. Bu yüzden çocuğa fiziksel yardım sağlanarak günlük yaşam becerilerini yaşına uygun şekilde kazanması sağlanmalıdır. Takvim yaşı büyük olsa da, çocuğun becerileri daha küçük yaş etkileri gösterebilir. (6 yaşındaki çocuk, 4 yaş becerilerine sahip olabilir.) Bu durumda kültürel normlar ya da bilinmezlikten gelen çocuğa yönelik etiketlemeler yapılabilir. Çocuğun zihinsel yetersizliği olduğu ya da öğrenme güçlüğü yaşadığı düşünülebilir. Fakat, bu durum genellikle yaşantı eksikliğinden kaynaklanmaktadır. Bu durumda çocuklara zengin yaşantılar sunulmalıdır; aile ve öğretmenler iş birliği yaparak yaşantıların aktarılmasında ortak rol oynamalıdırlar.

Çocuğun kendi işlerini yapmasına fırsatlar verilmesi, etkinliklerde rol almasının desteklenmesi ve başarılı olduğu işlerde taktir ederek pekiştirilmelidir. Böylece kendine güveni gelen çocuk, etkinliklerde istekli bir rol oynamaya başlayacaktır. Aileler zengin yaşantı sunma konusunda her zaman materyal sağlayamayabilir, buradaki en önemli rol öğretmenlere düşmektedir. Çocuğa yaklaşım ve etkinlikler konusunda aileye model olunmalıdır. Çocuğa yapılan fiziksel yardım, işaret ve sözel ipuçları zamanla azaltılarak çocuğun davranışlarını bağımsız halde yapabilmesi desteklenmelidir. 

Dil Gelişiminde

Çocuğa nesnenin isminin söylenmesi durumunda, çocuk yalnızca ismini öğrenir. Şeklini, ağırlığını, boyutlarını öğrenmesini desteklemek amacıyla çocuğun nesneye dokunması gereklidir; ne işe yaradığı, nasıl kullanıldığı, farklı türleri gibi bilgilerin de çocuğa aktarılması gereklidir. Görme yetersizliği olan çocuklarda soru sorma geç gelişir, bu yüzden çocuğun sorular sorması için cesaretlendirilmesi gerekmektedir. Çevresinde olan olaylar, kişiler ve nesneler gibi bilgilerin çocuğa detaylı bir şekilde aktarılması gerekir.

Sınıf ortamında görme yetersizliği olan çocuklar, kendilerini dışlanmış ve yalnız hissetmemeleri adına sınıf arkadaşlarında empati duygusu geliştirilmelidir. Gözlerini kapatarak göremeyen arkadaşlarının yerine kendilerini koyarak denemeleri istenebilir. Böylece diğer çocuklar da görme yetersizliği olan arkadaşlarının nasıl daha etkili iletişim kurabileceklerini denemiş ve öğrenmiş olurlar. “Bu ne kadar da güzel!” demek yerine “Elimdeki bebeğin sarı saçları ve mavi gözleri var, aynı zamanda da gülümseyen bir bebek.” şeklinde bir yaklaşım hedeflenmelidir. 

Bilişsel Gelişim

Her görme yetersizliği olan çocuk aynı şekilde ve düzeyde öğrenmez. Bu yüzden yaşantı zenginliği oluşturmak önemlidir. Genel anlamıyla materyallerin dokunsal ve sade özellikleri olmalıdır. Az gören çocuklar için ise kavram materyallerinin şu özelliklerine dikkat edilmelidir; renklerin zıtlığı, materyallerin ebatı ve görme durumuna uygunluk. Tamamen görmeyen çocuklar var ise, dokunma duyusuna yönelik materyaller hazırlanmalıdır. ‘Apartman’ gibi büyük ve gösterilemeyecek nesneler için ise küçük maketler yapılabilir ve çeşitlendirilerek çocuğun duyusal özelliklerine hitap edilebilir. 

Sosyal ve Duygusal Gelişimde

Önceki bölümlerde de bahsedildiği gibi görme yetersizliği yaşayan çocuklar kendilerini yalnız ve dışlanmış hissedebilirler. Bu yüzden sınıf arkadaşlarının desteği, oyunlara ve ders etkinliklerine katılım engeline uygun şekilde ayarlanarak sosyal gelişimi desteklenmelidir. Görme yetersizliği yaşamayan insanlar, göz kontağı ile de iletişime geçebilirler fakat görme yetersizliği yaşayan çocukların böyle bir şansı yoktur Bu yüzden iletişime geçerken mutlaka isimleri söylenmeli, gerekirse ona yavaşça dokunarak bu hissettirilmelidir. Drama etkinlikleri, çocukların kendilerini güvende hissedebileceği ve iletişimde kalabileceği, sosyal rollerinin de gelişmesi adına önemli bir etkinliktir. 

Motor Gelişiminde Destek

Görme yetersizliği olan çocukların yaşantı eksikliği olduğu için motor becerilerinde de eksiklik görülebilir. Bunun pratik eksikliğinden kaynaklandığını unutmamak gereklidir. Hareket etmeye karşı korkuları ve kaygıları olabilir, anne baba tutumunun da bu konuda etkisi oldukça büyüktür. Bu yüzden çocuklarda bağımsız hareket etme gecikir. Bağımsız hareket etmenin gelişmesi için, çocuğun hareket alanının genişletilmesi ve güvende olduğunu hissettirilmesi gerekir.

Dokunarak öğrenme desteklenen çocuklarda, parmak duyarlılığının gelişmesi adına motor becerileri ve küçük-büyük kas gelişimini destekleyici oyuncaklar ile oyunlar desteklenmelidir. Bu çalışmalar Braille alfabesi için ön hazırlık sürecini oluşturur. Yine Braille alfabesi için çocukların öğrenebilmesi adına, bazı nesnelerin üzerine kabartma yazılar yazılabilir. Zilli toplar aracılığıyla sese yönelme ve yön kavramı kazandırılabilir. 

Psikolojik Danışman, Aile Danışmanı Büşra Gürkale