Gut Hastalığı Nedir, Belirtileri ve Tedavisi

Gut hastalığı, zengin veya padişah hastalığı olarak bilinmektedir. Tarih boyunca her zaman aşırı beslenme ve fazla alkol alımı ile ilişkilendirilmiştir. Eklemlerde ağrı, şişlik, hassasiyet ve sıcaklığa neden olan hem romatizmal hem de metabolik bir hastalıktır. Bir diyetisyen olarak ülkemizde görülme sıklığı her geçen gün artan bu hastalığı ele aldım. Gut hastalığı nedir, neden olur, belirtileri nelerdir tedavisi nasıldır? Gibi merak edilen başlıkları detaylandırdım. Ayrıca gut hastalığında nasıl bir beslenme planı uygulanması gerektiğini de anlatacağım.

Gut Hastalığı Nedir?

Vücutta proteinde yer alan bazı atık maddeler ürik aside çevirilerek vücuttan atılmaktadır. Ürik asidin vücuttan atılmasında ya da bu maddelerin fazla üretiminde bazı problemler yaşanmaktadır. Bunun sonucunda kanda ve vücutta birikmeler yaşanabilmektedir. Kandaki miktarı artan ürik asit, eklem içine ve çevresindeki yapılara da sızarak iltihaplanmalara neden olmaktadır. Eklemlerde ağrı, şişlik ve hassasiyete neden olan bu romatizmal hastalığa “gut hastalığı” denir.

Gut hastalığı, ayak başparmağı ve diz eklemlerinde şiddetli ağrı ile karakterize bir hastalıktır. Özellikle geceleri, etkilenen eklem bölgesinde bir yangı şiddetiyle ortaya çıkar. Kişinin hayat konforunu olumsuz etkilemektedir. Bunun yanı sıra bu bölge daha şiş, sıcak ve hassas olmaktadır.

Öncelerde gut hastalığının sadece düzensiz beslenme ve fazla alkol tüketimiyle ilişkili olduğu düşünülürdü. Ancak metabolik bir hastalık olarak da tanımlanan gut hastalığının farklı sebepleri de vardır. Bunlar; genetik faktörler, hastalıklar, ilaç tedavileri ve cerrahi operasyonlar da yer almaktadır.

Gut Hastalığı Sebepleri

Gut, ürat ya da ürik asit kristallerinin birikimiyle ortaya çıkar. Ayrıca ürik asidin böbrekler vasıtasıyla dışarıya atılamamasıyla da oluşmaktadır. Akut veya tekrarlayan artist ataklarıyla karakterize klinik bir tablodur. Kristaller eklemlerdeki yumuşak dokulara yerleşerek nodüler yapılara veya inflamasyona neden olurlar. Böylece eklemlerde sıvı artışı meydana gelerek hareket kısıtlılığına ve ağrılara neden olur.

Gut hastalığı sadece düzensiz beslenme ve yüksek alkol alımı ile ilişkili değildir. Bu hastalığa neden olan pek çok faktör bulunmaktadır:

• Ailesel faktörlerden kaynaklı genetik yatkınlık,
• Şiddetli hastalıklar, böbrek hastalıkları, obezite, diyabet, yüksek tansiyon, yüksek kolesterol ve kalp hastalıkları,
• İlaç tedavileri ve cerrahi operasyonlar,
• Bazı besinler vücuttaki ürik asit miktarının artmasına sebep olabilmektedir. Yüksek miktarda kırmızı et, kabuk deniz ürünleri, sakatat, doymuş yağ, süt ve süt ürünleri, fruktozlu (meyve şekeri) içecek tüketimi bunlardan bazılarıdır.

Gut Hastalığı Belirtileri

Hastalığın belirtileri kişiden kişiye değişkenlik gösterebilir. Gut genellikle gece, aniden başlayan ve tekrarlayan ataklarla ilişkilendirilir. Etkilenen eklemlerde;

• Şiddetli ağrı,
• Kızarıklık,
• Şişlik
• Isı atışı
• Hassasiyet
• Hareket kısıtlılığı

gibi belirtiler görülebilmektedir. Her birey farklı semptomlar yaşarken, yaşanan ağrıların şiddeti de kişiden kişiye değişiklik göstermektedir.

Gut Hastalığı Tedavisi

Gut hastalığı doğru yöntemlerle müdahale edildiğinde tedavi edilebilir bir hastalıktır. Hastalığın tedavisinden önce kan testi ile kandaki ürik asit seviyesi tespit edilir. Belli bir değerin üzerinde olan değerlerde gut hastalığı şüphesiyle röntgen ve ultrasona bakılır. Kesin tanı için şiş eklemlerden sıvı alınarak hastalık tanısı konulabilmektedir.

Kesin tanı alan gut hastalarında tedavi yöntemi akut ataklar döneminde ve sonraki süreçte farklılık göstermektedir. Ağrıların yoğun yaşandığı akut dönemde iltihap giderici ve ağrı kesici ilaçlar verilmektedir. Bununla birlikte akut dönem sonrasında hastalığın seyrine göre doktor tarafından ilaçlar değiştirilebilir. Verilen ilaçlar ile vücutta fazla üretilen ürik asidi azaltmak ve ürik asit atılımını desteklemek planlanmaktadır.

Gut hastalığında verilen ilaçlar kadar diyet tedavisi de oldukça önemli rol oynamaktadır. Tanı alan hastaların, diyetisyen eşliğinde yaşam tarzlarına uygun sürdürülebilir beslenme planı oluşturmaları önemlidir. Sağlıklı beslenme planı, hafif düzeyde egzersiz, yeterli sıvı tüketimi ile yaşam kalitelerini yükseltmek gerekmektedir.

Gut Hastaları Nasıl Beslenmelidir?

Gut hastalığı pürin metabolizmasında bozukluğu sonucu oluşan kalıtsal yatkınlığı olan bir hastalıktır. Pürin ise vücutta ürik aside yıkılan azotlu bileşiklerdendir. Daha önce de bahsettiğim gibi gutta kan ürik asit düzeyi yükselmiştir ve yükselen eklem dokularında birikerek yıpranmalara ve ağrılara neden olurlar. Bu ağrıların azalması için ilaç tedavisinin yanı sıra pürinden sınırlı diyetle beslenmek de oldukça önemlidir.

Gut Hastalığı Diyeti

Gut diyetinde besinlerin pürin içeriğine göre tüketilebilirliği belirlenmektedir. Pürin içeriği az olan diyette serbest besinler;

• Az yağlı süt, yoğurt, kahve, çay, karbonatlı içecekler, ıhlamur, yeşil çay
• Meyve ve sebzelerin hepsi
• Patates, makarna erişte, şehriye, pirinç
• Yumurta (Yağda pişirilmemeli)
• Günlük 200 gr ıspanak ve karnabahar, 60 gr bezelye, 50 gr mantar
• Günlük 60 gr kadar kuru fasulye, nohut, mercimek vb. kurubaklagiller
• Günlük 60 gr ve altında balık, az yağlı dana eti, kuzu eti, tavuk, hindi
• Baharatlar, sirke, zeytinyağı

Bahsedilen oranlarda bu besinleri tüketmek hastalık sürecinizde size destek olacaktır.

Gut Hastası Olanlar Ne Yememeli?

Gut hastalarının tanı aldıktan sonra merak ettiği diğer bir nokta hangi besinleri yememeliyim? Artan teknolojiyle birlikte bilgiye ulaşmak kolay hale gelmiştir. Bundan dolayı bilgi kirliliği de çoğalmaktadır.

• Alkol
• Sakatatlar
• Küçük balıklar
• Havyar, ançuez
• Av etleri
• Salam, sucuk vb.

Bu besinlerin akut dönemde olmak üzere tüketilmesi önerilmemektedir. Ağrılı dönemlerde kırmızı et, balık ve kümes hayvanları gibi pürinden zengin besinler sınırlı tüketilmelidir. Günde 60 gr’ı (2 yumruk büyüklüğünde) geçmemesi gerekmektedir. Bu dönemde diyetin yağ içeriği önemlidir, yağlı et sularının tüketimi sınırlandırılmalıdır.

Gut Hastaları İçin Sağlıklı Beslenme Önerileri

1. Günlük egzersiz rutini oluşturarak, uygun beslenme planıyla ideal kiloya ulaşılmalıyız.
2. Kırmızı et tüketimini sınırlandırmalıyız. Günlük 2 yumruk boyutundan fazlasını tüketmemeye özen gösterilmeliyiz.
3. Deniz ürünlerinin tüketimini sınırlandırmalıyız
4. Az yağlı süt ve süt ürünleri tercih etmeliyiz. Süt tüketimini sınırlandırmalıyız.
5. Tüm sebze ve meyveleri vitamin, mineral ve liften zengin olması sebebiyle bolca tüketmeliyiz. Özellikle C vitamininden zengin sebze ve meyveleri öğünlerimize katlamalıyız. C vitamini ürik asit seviyelerinin düşmesine yardımcı olmaktadır.
6. Günlük 500 mg C vitamini suplemantasyonu, serum ürat düzeylerini düşürdüğü için önerilmektedir.
7. Yemeklerde tereyağı ve margarin yerine doğal sızma zeytinyağı kullanmaya özen göstermeliyiz.
8. Alkollü içecek tüketimini sınırlandırmalıyız.
9. Hazır, şeker ve tatlandırıcı içeren paketli ürünlerin tüketimini sınırlandırmalıyız.

Diyetisyen Meleknur Kurtuluş