Selenyum

Selenyum, 1817 yılında keşfedilen bir elementtir. Birçok enzimin yapısına kofaktör olarak katılabilen tiroid hormonu metabolizması, antioksidan sentezi, bağışıklık sistemi gibi vücudumuz için hayati öneme sahip birçok mekanizmada rol oynayan esansiyel bir elementtir. Selenyum vücudumuz tarafından üretilmez, dışarıdan besinler yoluyla alınan antioksidan bir mineraldir. Peki, selenyumun sağlığa etkileri nelerdir?

Selenyumun Sağlığa Etkileri

Tiroid

Tiroid bezi boynun ön kısmında adem elması ismi verilen kıkırdağın alt kısmında yer alan kelebek şeklinde bir organdır. Yaklaşık olarak 20 gram ağırlığına sahiptir. Vücudumuz için önemli hormonların salgılanması ve metabolizmamızın çalışması ve düzenlenmesi buradan sağlanır. Selenyum tiroid bezinin hormon üretiminde ve bunun aktifleşmesinde direkt olarak görev alır bu nedenle tiroid sağlığımız için kritik bir öneme sahiptir. Yeterince selenyum alındığında tiroid hastalıklarının önlenmesine yardımcı olur. Otoimmün tiroid hastalıklarında, haşimato, graves gibi hastalıklarda selenyum takviyelerinin alınması hastalarda olumlu sonuçlar meydana getirir. Hastalarda antikor değerlerini azalttığını gösteren çalışmalar mevcuttur.

Alzheimer

Zaman içerisinde gelişen beyin hücrelerinin ölümüne bağlı olarak, beyin sinyallerinin doğru şekilde iletilmesinin zorlaştığı bir hastalıktır. Başta hafıza olmak üzere bütün entelektüel ve günlük faaliyetler ve davranışlarda bozulma meydana gelir. Yapılan bazı çalışmalar hem gıda yoluyla hem de takviye şeklinde alınan selenyumun hastalarda belleği geliştirebileceğini göstermiştir. Bir diğer çalışmada ise günde bir brezilya cevizi tüketen hafif bilişsel bozukluğu olan hastalarda zihinsel bazı işlevlerin düzeldiği gözlenmiştir.

Kanser

Vücuttaki oksidatif stresin azaltılmasında ve serbest radikaller ile mücadele edilmesinde selenyum çok önemli rol oynar. Selenyum (Se), serbest radikallere karşı hücrelerimizi korur. DNA hasarına karşı önleyicidir. Selenyumun vücudumuz için kritik öneme sahip antioksidanlardan glutatyonun sentezlenmesinde önemli görevi vardır. Sigara içen bireylerin plazma selenyum düzeyi düşüktür. Selenyum antioksidan özelliği nedeniyle kanser karşı koruyucu rol üstlenir. Yapılan bazı çalışmalarda karaciğer, meme, kolon ve prostat kanserine  bağlı ölümleri ve kanserlerin şiddetini azalttığı gözlenmiştir. Ayrıca topraklarında az miktarda selenyum bulunan bölgelerde kanser riski daha fazladır.

Kalp Hastalıkları

Kalp hastalıkları son yıllarda özellikle artış göstermektedir. Serbest radikallerin vücudumuzdaki sayısının artması, ürettiğimiz ya da dışarıdan aldığımız antioksidanların sayısının azalması kalp hastalıklarının önünü açabilmektedir. Selenyum ise antioksidan özelliği sayesinde serbest radikallerin etkilerini azaltmada ve LDL kolesterolünün oksitlenmesini önlemede yardımcı olur.

Astım

Astım solunum yollarını kapatan ve nefes almayı zorlaştıran kronik bir akciğer hastalığıdır. Astım, öksürük, nefes darlığı ve göğüs sıkışmasına neden olabilir. Vücutta artan oksidatif stres ve buna bağlı olarak oluşan inflamasyon astımla doğrudan ilişkilidir. Yapılan bazı çalışmalar selenyumun astıma bağlı olarak oluşan semptomları azaltabileceğini göstermektedir. Bir çalışmada kan selenyum düzeyinde selenyumu yüksek olan hastaların düşük selenyum bulunanlara göre akciğerlerinin daha iyi çalıştığı gözlenmiştir. Bu sebeplerden selenyum takviyeleri astımla bağlantılı semptomları azaltmak için kullanılabilir.

Fertilite

Selenyum eksikliğine bağlı olarak erkeklerde kısırlık kadınlarda düşüğe neden olabilir. Selenyumun fazla ya da eksik olması sperm sayısını olumsuz etkilemektedir. Selenyum, erkeklerde kısırlık problemine karşı etkilidir sperm kalitesinin artmasına yardımcı olur.

Selenyum Eksikliğinin Sonuçları

Selenyum eksikliğinde bağışıklık sistemimiz zayıfladığı için vücudumuz hastalıklara daha yatkın bir hale gelir. Erkeklerde ve kadınlarda kısırlık, kas güçsüzlüğü, yorgunluk, zihin bulanıklığı, saç dökülmesi ve bağışıklık sisteminin zayıflaması başlıca selenyum eksikliğinin belirtileridir. Selenyum eksikliğine bağlı olarak lenf, meme, prostat, kolan ve karaciğer kanser türlerinin görülmesinde artış meydana gelebilir. Otoimmün hastalıkların görülmesinde ve özellikle tiroid hastalıklarında artış meydana gelebilir. Kalp hastalıklarına yakalanma riskinde artış meydana gelir. Karaciğer hastalıklarında artışlar meydana gelebilir. Ayrıca zihinsel ve bilişsel gerilemeler oluşmaya başlayabilir.

Günlük Selenyum İhtiyacımız

Günlük alınması gereken selenyum miktarı kişiye bağlı olarak değişkenlik gösterir. Ortalama değerler ise aşağıdaki gibidir:

• 1-3 yaş arası çocuklar:20 mikrogram
• 4-8 yaş:30 mg
• 9-13 yaş:40 mg
• 14 yaş üstü ve yetişkinler:55 mg
• Hamile kadınlar:60 mg
• Emziren kadınlar:70 mg

Selenyum Kaynakları

100 gramlarında bulunan selenyum miktarları(ug) gösterilmiştir:

• Brezilya cevizi: 1917.6
• Somon: 46.8
• Ay çekirdeği: 53
• Süt(yağsız): 16.3

*Pişirme ile besinlerdeki selenyum miktarında yaklaşık %50’ye varan kayıplar meydana gelebildiği besinlerin düşük pH’da pişirilirse kayıpların azalacağı unutulmamalıdır.

Diyetisyen Samet Koçyiğit