Gençlerde Yeme Bozuklukları
Çocuğunuzun yemek yemeyi reddettiğini ve yemek yedikten sonra da çoğunlukla tuvalete gittiğini veya aslında zayıf olmasına rağmen sık sık fazla kilolu olduğuna dair yakınmaları olduğunu fark ettiğiniz oldu mu? Eğer buna benzer durumlar dikkatinizi çektiyse gençlerde yeme bozukluğu konusunda dikkat etmekte fayda var.
Gençlerde Yeme Bozukluğu Nasıl Oluşur ve Neler Yapılmalıdır?
Özellikle son yıllarda yeme bozuklukları, okul çağındaki gençlerde en sık karşılaşılan duygusal ve psikolojik sorunlardan biri haline gelmiştir. Birden fazla çeşidi olmasına karşın Anoreksia Nervoza, Bulimia Nervoza ve Aşırı Yeme Bozukluğu en sık karşılaşılan türleridir.
Anoreksia Nervoza
Bu bozukluğa sahip bir kişi, yaşı ve boy uzunluğuna göre normal kabul edilen en az kiloya veya bunun üzerinde bir kiloya sahip olma durumunu kabul edemez. Hatta normal vücut ağırlığının altında olmasına karşın kendisinin şişman olduğunu düşünebilir ve kilo almaktan korkabilir. Genellikle çevresi kilosunun normal olduğunu hatta oldukça zayıf olduğunu belirtse de bunu kabul etmez. Kişinin sık sık “Daha vermem gereken en az 5 kilom var.” dediğini duyarsınız. Çoğu kişi zayıflamak, ince görünmek için değil, sağlıklı olmak ve iyi görünmek için diyet yaptığını söyler. Çevresi her ne kadar onu çok az yemek yediği konusunda uyarsa da; aslında doyana kadar yemek yediği konusunda ısrarcıdır. Sadece tokluk hissinin bir kaç lokmada geldiğini söyler. Durum ilerledikçe hem dış görünüm ile hem de kadınlarda adet dönemlerinin kesilmesi ile bozukluk kendini göstermeye başlar.
Anoreksia Nervoza’nın tıkınırcasına yeme-çıkartma tipinde kişi, o sıradaki epizodunda aşırı yeme veya çıkartma davranışı gösterir. Bu çıkartma işlemini ise kendi isteğiyle kusarak veya diüretik veya lavmanları gereksiz yere kullanarak gerçekleştirir. Bazen de aşırı yeme sonrasında aşırı egzersiz yaparak da durumu telafi etmeye çalıştığı olabilir.
Anoreksia Nervoza’nın kısıtlı tipinde ise kişi, içinde bulunduğu epizodunda aşırı yeme veya çıkartma davranışını göstermez.
Anoreksia Nervoza için 14 -18 yaş aralığı kritiktir. Çünkü bozukluk özellikle bu yaş aralığında kendisini gösterme eğilimindedir. Bu yaş aralığı ergenlik dönemine de denk geldiği için gençlerin sağlıklı gelişimi riski dikkate alınmalıdır. Bu anlamda gözlem yapmak ve belirtileri fark etmek çok önemlidir. Belirtiler fark edildikten sonra bir uzmandan destek alınmalıdır. Ek olarak beslenme uzmanıyla çalışılıp yeterli besin alıp almadığı da denetlenmelidir.
Bulimia Nervoza
Bulimia Nervoza’nın en belirgin özelliği, kısa zaman dilimlerinde çok fazla miktarda aşırı kalorili yiyeceklerin tıkınırcasına tüketilmesidir. Kişi kısa süre içinde çoğu insanın yiyemeyeceği kadar fazla yiyecek tüketir. Bu tıkınırcasına yeme dönemlerine yeme kontrolünü kaybetme hissi eşlik eder. Yani kişi tıkınırcasına yediği anlarda ne yediğini, ne kadar yediğini kontrol edemediğini düşünür. Aynı zamanda yemeyi durduramayacağını hisseder. Bu tıkınırcasına yeme durumu sonrasında kilo alımını engellemek için de kendi isteğiyle; kusma, lavman, laksatif gibi ilaçların uygunsuz kullanımı, daha sonra hiç yemek yememe veya aşırı egzersiz yapma gibi telafi edici davranışlar ortaya çıkar.
Çoğu zaman kişi yüksek kalorili abur cuburları biriktirip, evdekilerden gizleyebilir. Bazen de çevresi sağlıksız beslendiği için kişiyi uyardığında öfke patlamaları ortaya çıkabilir. Gerekli durumlarda kişi hastaneye yatırılarak sağlığı korunmaktadır. Bulimia Nervoza’nın başlangıcı çoğunlukla geç ergenlik ve genç yetişkinlik dönemlerine denk gelmektedir.
Aşırı Yeme Bozukluğu
Aşırı Yeme Bozukluğu’nun en temel özelliği tıpkı Bulimia Nervoza gibidir. Yani kısa süre içinde normal bir insanın yiyebileceğinden çok daha fazla yüksek kalorili yiyecek tüketilmesidir. Ancak Bulimia Nervoza’da olduğu gibi telafi edici davranışlar (kusma, aşırı egzersiz veya gereksiz ilaç kullanımları gibi) bulunmaz.
Aşırı yeme anlarında yeme kontrolünün olmadığı hissedilebilir. Aşırı yeme davranışı nedeniyle duyulan utanç ve stres nedeniyle yalnızken yemek yeme isteği bulunur. Bu bozukluğa sahip kişiler normalden daha hızlı yemek yerler. Rahatsız hissedene kadar yemek yemeye devam ederler. Gün içinde açlık hissi olmamasına rağmen çok miktarda yiyecek tüketme ihtiyacı hissedebilirler. Aşırı yiyecek tüketimi ise kişinin duygusal olarak suçlu ve depresif hissetmesine sebep olur.
Genel Bir Bakış Açısıyla Gençlerde Yeme Bozukluğu
Yeme bozukluklarına sahip kişilerin ortak özellikleri kilo ve beden algısı açısından anormal inançlara sahip olmalarıdır. Bu kişiler yeme davranışlarının sonucunda duygusal, davranışsal ve sosyal açıdan sorunlar yaşarlar. Okul veya iş yaşamlarında performans düşüklüğü olur. Aile ve arkadaşlık ilişkilerinde işlevsellikleri de olumsuz etkilenebilir. Böylece duygusal olarak da depresif ve suçlu hissederler. Kendilerinden utanma ve iğrenme gibi duygular da ortaya çıkabilir. Ayrıca yeme davranışlarının veya tutumlarının kendi istekleriyle ve başkalarının müdahalesi olmadan değişemeyeceği yönünde bir inançları vardır.
Yeme bozuklukları tedavi edilmezse ciddi sağlık sorunlarına sebep olmaktadır. Özellikle Anoreksia Nervoza’lı kişilerde ölüm oranları korkutucudur. Bu ölümlerin yarısı yeme bozukluğunun sebep olduğu tıbbi komplikasyonlar sonucu gerçekleşir. Yarısı da intihar sebebiyle gerçekleşmektedir. Bulimia Nervoza ise bu anlamda Anoreksia Nervoza’ya göre daha iyimserdir. Ancak Bulimia Nervoza’lı kişiler aşırı yeme ve sonrasında telafi edici davranış örüntülerini tekrar ederek kilolarını sabit tutabildikleri için daha az dikkat çekerler. Böylece bu döngüyü yıllarca devam ettirebilirler. Ancak etkili bir tedavi ile bu semptomların ortadan kalkması mümkündür.
Yeme bozukluklarına hem sağlık açısından hem de psikolojik açıdan dikkat edilmesi gerekir. Okullar ve aileler bu anlamda iyi gözlem yapmalı ve tedavide de iş birliği içinde çalışmalıdır. Tedavi dönemlerinde yeme davranışları denetlenmeli ve tedavinin etkili bir biçimde devamlılığı sağlanmalıdır. Dirençli bir bozukluk olduğu için tedavide kişinin çevresi de bu bozukluktan olumsuz açıdan etkilenebilir.
Eğer çevrenizde veya kendinizde yeme bozukluklarının belirtilerini fark ederseniz en kısa zamanda uzmanlarla görüşmeniz çok önemlidir.
