Ödül Çocuğuma Zarar Veriyor Mu?
Genellikle ebeveynler çocuklarına bir şeyleri yaptırmak için küçük, büyük ortaya adı “ÖDÜL” olan dayatma koymaktadır. Aslına bakacak olursak çoğumuz bu dayatma ile yetiştirilmedik mi? hep bir şeyler istediğimiz zaman şunu yaparsan isteğini elde edebilsinler ile büyümedik mi? O zaman bu durum bir koşulu ifade etmiyor muydu? Her yapılan bir sorumluluğun davranışın altında bir koşulun yattığı bilincimize bir halı gibi serilmemiş miydi?
- Dersine çalışırsan parka
- Odanı toplarsan sinemaya
- Yemeğini bitirirsen oyun
Bunlar hep birer koşul değil miydi? Genellikle ebeveynler çocuk üzerine bu koşulları çok uygulamaktadır. Çocuklara bilinçli / bilinçsiz dışsal denetim sağlayabiliyoruz. Ebeveyn olarak çocuğum üzerinde kurduğum (dışsal) denetim çocuğumun bir işe, sorumluluğa karşı içsel motivasyonu öldürüyor mu? Çocukların içsel bir şevk ile çocuğunun yaptığı işe sorumluluğa duyduğu başarı hazzına dışsal bir denetim karışınca çocuk o işten soğuyup uzaklaşabilmektedir.
Peki, biz ebeveynler bu dışsal denetimi farkında olarak veya olmayarak nasıl yapıyoruz?
- ) Çocuk üzerine dayatma kurarak, onun fikirlerini göz ardı ederek, kendi düşüncelerimizi çocuğa lanse ederek.
- ) Ödül yöntemi ile çocuğun içsel olarak yaptığı her davranışa, sorumluluğa, eyleme birer birer ödül karıştırarak çocuk bilincine şunu yerleştiriyoruz; Ödül var her işi yaparsın algısını oluşturarak.
Farkında olmadan yapılan bu yanlışlar sonucunda çocuk; kendi sorumluluğunda olan işlerde dahi ödül beklentisine girmektedir. Çocuk her yaptığı işlerde basamak basamak ödüllerini de kendi bilincin de büyütmektedir verilen ödüllerin bir fazlasını bekler duruma gelmektedir süreç böyle olunca ebeveynler de de “Tıkanıklık” söz konusu olmaktadır.
Çocuklar ödüle alışınca eylemlerini, sorumluluklarını, aktivitelerini yaparken neye ihtiyaçlarının olup olmadığını, hobilerini, neyi isteyip istemediklerini, arzu ettiği bir şeyleri nasıl ulaşacaklarını, hedeflerini amaçlarını kavrama konusunda bilişsel karışıklığa maruz kalacaklardır.
Örneğin çocuk verilen bir sorumluluğu yerine getirirken ödül olduğunu bildiği için o sorumluluğu yaparken kendi içinde içselleştirmez amacı sadece ödüle ulaşmak olacaktır. Oysa yerine getirdiği sorumluluğu kendi içinde içselleştirerek yapan çocuk yeni bir hobisini keşfedebilir veya sevdiği sevmediği yönleri analiz edebilirdi.
“Zamanla verilen ödüller çocuklar için alışkanlığa dönüşebilir” Bu sefer ödüle ulaşmaktan ziyade şu algı oluşabilmektedir; Bu iş sanırım çok sıkıcı ve keyifsiz.
Ödüller Olumlu Aktarımı Olan Sürdürülebilir Bir Teknik Midir?
Sorusunu size yönelttim verdiğim bilgiler doğrultusunda sizlerden de duyar gibiyim Ödül; uzun vadeli gerçekleşen sürdürülebilir bir teknik değildir.
Bu Süreci Devam Ettirmezsem Ödül Vermeyi Bırakırsam Ne İle Karşılaşırım?
Hadi gelin şöyle düşünelim; siz birer mimarsınız ve projeyi çizip inşa ettiniz. Şimdi de yaptığınız bu inşayı yıkmak istiyorsunuz peki bu yıkım sürecinde oluşan pürüzler olumsuzluklar olmayacak mı? Tabii ki de olacak. Ödül ilişkisini inşa ettiniz ve çocuk üzerinde bu durum alışılmışlık gösterdi. Bu ödülü geri çekersek çocuk bunu kendi bilincinde “Ceza” olarak algılayabilir. Çocuk bu sefer kendini sorgulama yolculuğuna çıkar ve ebeveynine karşı öfke duyabilir. Başarısızlık hissiyatına bürünebilir.
Çocuklara verilen sorumluluğu yeter ki yapsın ben başka bir şey istemem tarzında “Ödülcü / Koşullu Ebeveyn” olmayın. Çocuklarınız iyi bir davranış geliştirdiği zamanlar sevileceklerini, saygı göreceklerini hissetmesinler. Her koşulda doğrularında, hatalarında, düştüklerinde, güldüklerinde ve binlerce özel anlarında sizi yanlarında koşulsuz hissedebilsinler.
İşte o zaman sağlıklı nesiller inşa edebiliriz.
