Bireylerin karşılıklı olarak onaylanma veya bir takım şeyleri kanıtlama gibi zorunluluğu bulunmamaktadır. Fakat günümüze baktığımız zaman bu tarz düşünce biçimlerinin olduğu görülmektedir. Sürekli olarak onaylanma ihtiyacı hisseden kişiler bu ihtiyaç üzerinden yol almaktadır.
Onaylanma İhtiyacı Nedir?
Yaşadığımız hayat, giydiğimiz kıyafetten tutun bir toplum içerisinde konuştuğumuz her cümleye kadar diğerlerinin üzerindeki etkimizi içermektedir. İnsan sosyal bir varlık olduğundan birey kendini yalnızca kendi yaşam alanı içerisinde değil, toplumdaki yeri ile algılamaktadır. Birey sosyal yaşamda kalabilmesi için kendini doğru ve açık şekilde ifade etmesi ve uygun iletişim becerilerine sahip olması çoğu kez yeterli olmaktadır.
Yaşam amacımız diğer insanların gözünde, bizim hakkımızda ne düşündükleri ve nasıl algılandığımız olursa o zaman bu durum kontrol edilemez olur. Örneğin, bulunduğunuz ortamda birilerinin size harika, iyi olmuş, tebrik ederim vs. demesi güzel bir enerji vermekte ve özgüvenimizi arttırmaktadır. Öte yandan birilerinin sizin hakkınızda olumsuz değerlendirme yaptığını duyduğunuz zaman moraliniz bozulmaktadır. Üstelik biri sizi takdir edip onaylamadığı zaman yeteneklerinizden ve yaptığınız işten şüphe ediyorsunuz. Tam da bütün bu bahsettiğimiz noktalar onaylanma ihtiyacı altında ele alabileceğimiz durumlardır. Bu insanların stres düzeyini etkilemektedir.
Onaylanma İhtiyacı Normal Midir?
Fark edilme ve onaylanma her insanın ihtiyacıdır. Fakat bu ihtiyaç her birey için farlılık göstermektedir. Bazı kişiler için “kıyafetin güzel olmuş”, “hoş olmuş” gibi ifadeler yeterli olurken, bazı kişiler içinde bu tarz ifadeler geçiştirme olarak algılanmaktadır. Birey beklentileri karşılanmadığı için eleştiri olarak nitelendirmektedir. Bu noktada eleştiri olarak algılandığı zaman, içine kapanma, küsme, öfke, saldırgan davranışlar şeklinde tepkiler ortaya çıkar.
Onaylanma İhtiyacı Neden Olur?
Bireylerde onaylanma ihtiyacını farklılaştıran çocukluk çağı yaşantılarıdır. Çocukluk çağında çocuk, anne, baba ve öğretmeninden fark edilmeyi, sevgi görmeyi, takdir edilmeyi ve anlayış bekler.
Çocuğun özgüveninin gelişmesine yardımcı olan faktörler;
- Fark edilmek
- Takdir Edilmek, sevgi görmek
- Çocuğa anlayış göstermek
- Övgüler alması, “Aferin” gibi ifadeler duyması
Çocuğun özgüven eksikliğine etki eden faktörler ise;
- Çocuğu sevmemek veya terk etmekle tehdit etmek
- Yanlış davranış yaptığı zaman nedenini açıklamadan ceza vermek
- Toplu bir ortamda çocuğu eleştirmek, rencide etmek
Bu gibi durumlar çocukların korku ve utanç duygusu yaşamalarına neden olur. Bu duygular çocuk içerisinde günden güne büyür. Sonrasın da kişi kendi hakkında yapıcı olmayan düşünceler geliştirir ve bunlara inanır. Örneğin kişi de değersizim, beceriksizim, beni kimse beğenmiyor/sevmiyor gibi düşünceler gelişir. Onaylanma ihtiyaçları ise bu gelişen düşünce ve inançları birinin değiştirmesini arzuladıkları içindir. Onay verici ifadeler duydukları zaman sevinç halinde onay ifadesi yok ise olumsuz olarak değerlendirmeye meyillidirler. Sürekli onay ihtiyacı olan ve olumsuza odaklanan kişilerde özgüven eksikliği ve içe kapanıklık olabilmektedir. Bunun yanı sıra etrafındaki kişileri belli etmemek için pek fazla özgüvenli ve bağımsız tavır sergileyebilirler. Bu kişilerin yetişkinlik çağında kaygı bozuklukları, depresyon, mükemmeliyetçi ve bağımlılık yaşamaları ihtimaldir.
Sürekli Onaylanma İhtiyacının Önüne Geçebilmenin Anahtarı
Sürekli onaylanma ihtiyacı hisseden bireylerin bu durumla baş edebilmelerinin yolu özgüven ve özsevgidir. Günümüzde bir çok kişi kendini sevmeyi ve saygı duymayı kendini beğenmişlik veya kibirlilik olarak yorumlayabilmektedir. Fakat bu durum tam tersinedir. İnsanın kendini sevmesi, etrafındaki kişilerden nefret etme veya sevmeme durumunu azaltmaktadır. Kendini seven, güven duyan ve kişiliğine saygı gösteren bireyler sürekli olarak başkasının onayına ihtiyaç duymaktan uzaklaşır.
Onaylanma İhtiyacını Kontrol Altına Alacak 3 Yöntem
Davranışın Sonuçlarını Belirlemek
Çoğu zaman başkalarını memnun etmek için yaptığımız davranışların farkında değilizdir. Bu yüzden onaylanma ihtiyacınızı çözümlemek için bir kaç soru kendinize sormanız gerekiyor. Bu sorular onaylanma ihtiyacı doğrultusunda yaptığınız durumları fark etmenizi sağlayacaktır. Böylelikle tespit edilen tutumları değiştirmek, ortadan kaldırmak veya devam ettirmek için karar verebileceksiniz. Bunlar;
- Ne yaptığınız önemi olmadan tüm insanlar sizi sevseydi, neyi farklı yapardınız?
- Eğer dünyada tek siz kalsaydınız, vaktinizi neler yaparak geçirirdiniz?
- Kimse sizi eleştirmeyecek olsaydı, hayatınızda farklı yapardınız?
Özsaygıyı Güçlendirmek
Özsaygınızı güçlendirdiğiniz zaman başkaları tarafından takdir edilme, ilgi görme ve onaylanma ihtiyacınız azalacaktır. Böylelikle kendi kendine yeten bir kişi olacaksınız ve duygularınız bir kararlılık olacaktır. Özsaygı güçlendirecek stratejiler;
- Neden özsaygının düşük olduğunu anlamaya çalışın.
- Kendinize 3. bir kişinin gözüyle bakın. Bunu yaparken en sevdiğiniz kişiyi seçin ve sizinle konuşacağı şekilde konuşmayı deneyin. Bu noktada; Bu kişi size ne derdi?, Sizinle ilgili en çok ne hoşuna giderdi?, Size baktığında ne görürdü?
- Sizi tatmin eden ve mutlu eden şeyler yapın. Duygusal, fiziksel ve psikolojik iyi gelen şeyleri belirleyin.
- Kendinizi başka kişilerle kıyaslamayın.
- Mükemmel olmadığınızı kabul edin. Çünkü kimse mükemmel değildir.
- Yaşamınızda neleri istediğinizi analiz etmeye çalışın. Karalı olun, haklarınıza sahip çıkın, kendinize güvenin.
- Kendinize gerçekçi olmayan beklentiler özsaygıya zarar vermektedir. Örneğin kimsenin sizi eleştirmesini istememek. Herkesi aynı zamanda memnun etmek mümkün değildir. Bu yüzden aileniz bile eleştirecek bir nokta bulabilmektedir. Kendi hakkınızda duyduğunuz eleştirilerin sizin görüşlerinize etki etmesine izin vermeyiniz.
- Kendinizi takdir edecek molalar verin. Derin bir nefes alarak düşüncelerinizi yavaşlatın. Kendinize şunu sorun: Kendimle ilgili beğendiğim şeyler nelerdir?.
İçsel Kontrol Noktası Geliştirmek
Hayatınızı kendi kontrolünüzün altına almalısınız. Yaşamınızı kontrol etmeye karar verdikten sonra başkasının onayına ihtiyaç duyma azalır. Çünkü gerçekten yapmak istediklerinizi gerçekleştirdiğiniz zaman başkalarının sizi nasıl gördüğü daha az önemli olacaktır.
Uzman Klinik Psikolog Özge SARICA
