Benlik Kavramları

Benlik Nedir?

Benlik kavramı, bireyin kişisel özellikleri durumunda kişisel özelliklerini bilmesi ve kişinin nasıl bir insan olduğuna ilişkin düşüncelerinin oluştuğu durumu ifade etmesi ile benlik saygısı durumu söz konusu olmaktadır. Benlik kavramı, kendi özellikleri ile etkinleştiren bireylerde benlik saygısının oluşumu söz konusu olmaktadır. Peki, benlik saygısı nedir?

Benlik Saygısı Nedir?

benlik nedir

Benlik saygısı, kişinin kendini nasıl değerlendirdiğini gösteren bir durumdur ve bireylerin yaşam oyunun yapısından ve yaşam oyunda oynadığı rolden duyduğu memnuniyet seviyesini temsil etmektedir. Genel anlamıyla benlik saygısı, bireyin kendisi ile ilgili pozitif  ya da negatif değerlendirmeler olarak nitelendirilmektedir.

Bireyin günlük yaşantısının merkezi bir unsuru olması dolayısıyla önemli bir psikolojik yapı olarak belirtilen benlik saygısı; insanın çevresiyle etkileşimlerini ileten ve etkileyen, kendisi hakkındaki düşünme yolunu anlatmaktadır.

Benlik saygısını yüksek seviyede ve tutarlı olarak sürdüren normal sağlıklı kişiler, canlılık ve enerjililikle özdeşleşirler. Bu kişiler kendilerine güvenen kişiliktedirler. Zayıf yapılanmış benlik saygısına sahip kişiler ise canlılık ve enerjilerini kaybetmiş, kendilerine güvenmeyen, hatta kendini utanç verici değersiz ve çaresiz hisseden, başarı ve becerileri azalmış kişilerdir. Benlik saygısının, özsaygı kavramı ile bütünleşmesi ile ideal ile benlik imgeleri arasında farkın değerlendirilmesi süreci şeklinde değerlendirilmektedir. Diğer bir durumla bireyin algılamış olduğu benlik ile olmak istediği benlik arasındaki farklılık, bireyin benlik saygısını oluşturmaktadır. Bu bağlamda önemli olan durum, bireyin bu durumu değerlendirmesinin nasıl olduğu ve duygusal dünyada etkilemelerin nasıl gerçekleştiği önemli bir kavram olmaktadır. İdeal olan ve benlik kavramı arasında bireyde farkın olması kaçınılmaz bir durumdur.

Rosenberg, benlik saygısını “kendine pozitif veya negatif bir tutum” olarak görmesidir. Bireyin kendisini değerlendirmeye yönelik davranışı pozitifse, benlik saygısı yüksektir ve negatif davranışta düşüktür. Birey kendi benlik imajını geliştirmektedir. Dış dünyaya uyum sağlamak için bu imge, çevreyle olan etkileşimin bir sonucu olarak ilerlemesiyle birlikte, ebeveyn ve sosyal çevrenin düzenini ve tercihlerini yansıtmaktadır. Rogers, pozitif saygı ve benlik saygısına olan ihtiyaca özel önem göstermektedir. Benlik saygısı ilerlemesinde önemli olan kabul ve değer için bir çocuk gibi olduğu anlamı taşımaktadır.

Benlik Saygısının Gelişimi

Benlik duygusu doğuştan olan bir öğe değildir. Hayat sonucu oluşan ilişkiler ve etkileşimler yoluyla ilerleyen bir olgudur. Doğduğunda çocuk kendisi ile başkası arasında bir ayrım yapamazken büyüdükçe, kendisi ile dış dünya arasında ayrım yapmaya başlamaktadır. Çocuk kendine doğru yönelmekte ve benlik gelişimine  devam etmektedir.

Sullivan’ın benlik gelişimini dile getiren  kişilerarası ilişkiler kuramı bağlamında sosyal etkileşimden kaynaklı bir durum olarak gösterilmesine neden olmaktadır. Bu kuram kapsamında birey, farklı bilişsel imgeleri geliştirmeye yönelim göstermektedir. Bilişsel imgeler olarak ifade edilen öğeleri, kişileştirmeye dayalı öğeleri olarak ifade dile getirmektedir. Çocukların benlik yapıları bağlamında kişileştirmenin üç farklı şekilde oluştuğu söylenmektedir. Bunlardan ilki iyi-ben kişileştirmesi, çocuğun ödüllendirilen ve iyi hissetmesine yardımcı olan yönleridir. İkinci unsur, kötü-ben kişileştirmesi, çocuğun annesinden aldığı ceza ve onaylanmama yaşantılarından  oluşmaktadır. Benliğin belirsiz, kaygı yaratan kısmı ise ben-değil kişileştirmesidir. Sullivan zaman zaman hayali kişileştirmelerin de olabileceğini dile getirmiştir.

Benlik saygısının yüksek olabilmesi için, çocuğun içinde bulunduğu ailenin; özgüveni yüksek, kendi aralarında ve çocukla iyi iletişim sağlayabilen, çocuklarına karşı güven aşılayıcı, hoşgörülü ve rahat bir yaklaşım içinde olan kişilerden oluşmalıdır.

Ergenlik döneminde ise fiziksel görüntüsünün iyi olması, çekicilik, benimsenme ve kabul edilme, anne babadan ayrılma ve bağımsız bir kimlik oluşturma gençler için olumlu benlik saygısının durumudur. Bu dönemde bireyin benliği şekil göstermekte ve önem kazanmaktadır ve yaşam boyu devam etmektedir.

Kişi sosyalleşmeye başladıkça bireyin sosyal çevresi önem oluşturmaktadır. Çocuğun anne baba, kardeşler ve dış çevre ile oluşturduğu iletişimi onun geleceğini oluşturmakta ve kimlik oluşumuna katkı sağlamaktadır. Kendisine sürekli hakaret edilen ve kendisi ile dalga geçilen çocuk negatif bir benliğe sahip olmaya  ve kendinden nefret etmeye başlar. Çocuğun yaşantıları hayatında etkiler bırakır. Kişinin kişiliği ilişki kurduğu diğer kişiler ile olan yaşantıları sonucu oluşmaktadır. Ergenlik döneminde ise genç iyi ve sağlam ilişkiler kurmaya yönelmektedir. İyi arkadaşlık ve samimi dostluklar kuran gençlerin yüksek benlik saygısına sahip oldukları söylenebilir. İyi bir arkadaşlık ve dostluk ilişkisine sahip olmayan gençlerin de düşük bir benlik saygısının olduğu söylenmektedir.

Ergenlik döneminin benlik saygısı bakımından tehlike dolu olduğu söylenmektedir. Ergenlik dönemine kadar bir şekilde benlik saygısı geliştiren ve sürdüren kişi bu dönemde kendi kimliğini ve benliğini yeniden öğrenmektedir. Kim olduğunu, nasıl biri olduğunu ya da olacağını, hislerini ve düşüncelerini gözden geçirmektedir. Bununla birlikte, geçmiş yaşantılarını da gözden geçirmektedir. Önceki benlik gelişimi de ergenlik dönemi ve sonrasındaki benlik saygısı gelişimini desteklemektedir. Ergenlik döneminde olan gencin benlik saygısı bazı faktörlerden etkilenmektedir. Bunlar, aile ortamı, yakın aile çevresi, sosyal evresi ve kurumsal çevresi olabilmektedir.

Psikolog İlayda Naz BÜYÜKSOY

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu