Dash Diyeti ve Mucizeleri!
Dash Diyeti Nedir? Nasıl Ortaya Çıktı?
Hipertansiyonu durduracak diyet yaklaşımı anlamına gelen Dash diyeti; Dietary Approaches to Stop Hypertension kelimelerinin baş harflerinden meydana gelmiştir.
Artan hipertansiyon prevalansı ile Amerika Birleşik Devletleri’nde, Dash diyeti 1990’lı yılların ortalarında ortaya çıkmıştır. Hipertansiyonu Durdurmaya Yönelik Diyet Yaklaşımları (DASH) diyeti 1997 yılında geliştirilmiştir ve 8 bileşen üzerinde durmaktadır: yüksek oranda meyve, sebze, kepekli tahıllar, az yağlı sütlü gıdalar, baklagiller, kuruyemişler ve düşük sodyum alımı, şekerli içecekler, işlenmiş kırmızı et üzerinde durmuştur.
DASH beslenme planı, kan basıncını düşürmek için gerekli olan potasyum, kalsiyum, magnezyum gibi mineraller, protein ile posadan zengin bir diyettir. DASH diyeti, sebze ve meyveler, tam tahıllar, yağsız veya az yağlı süt ürünleri ile balık, tavuk gibi beyaz etler, kurubaklagiller ve sert kabuklu yemişler ile bitkisel sıvı yağların tercih edildiği bir örüntüden oluşur.
DASH diyetinde doymuş yağ ve şeker içeriği yüksek besinlerin tüketimi sınırlıdır.
Dash Diyeti Hangi Besin Ögelerini Kapsar?
Potasyum, magnezyum, kalsiyum, posa ve yüksek protein alımı, doymuş yağ asitleri, toplam yağ kolesterol ve sodyum kısıtlı alımı folat E vitamini, karatenoidler flavonoidler ve diğer antioksidanların yüksek alımı.
Sebze ve meyve az yağlı süt ürünleri ve tam tahılların tüketiminin artırılması kırmızı et yerine yağsız beyaz etlerin tercih edilmesi doymuş ve trans yağ asidi, sodyumun ve şeker içeriği düşük besinlerin tercih edilmesi.
2200kcal | ||
Besin Grubu | Günlük Haftalık Porsiyon | Porsiyon Örnekleri |
Tahıllar | 6-7 porsiyon/gün | 1 dilim tam buğday ekmeği, 120 g pişmiş pirinç/makarna, 30 g tahıl (kahvaltılık) |
Sebzeler | 4-5 porsiyon/gün | 240 g çiğ yeşil yapraklı sebze, 120 g çiğ veya pişmiş sebze |
Meyveler | 4-5 porsiyon/gün | 1 orta boy meyve, 120 g taze, dondurulmuş veya konserve meyve, 1 küçük su bardağı meyve suyu (125 ml) |
Süt ve süt ürünleri | 2-3 porsiyon/gün | 240 ml süt veya düşük yağlı yoğurt, 40 g düşük yağlı peynir |
Et balık tavuk | 2 porsiyon/gün | porsiyon başına en fazla 85 g et, balık, tavuk |
Sert kabuklu kuruyemişler, yağlı tohumlar ve kuru baklagiller | 4-5 porsiyon/gün | 50 g sert kabuklu kuruyemiş, 2 yemek kaşığı yağlı tohum, 120 g pişmiş kurubaklagil |
Yağlar | 2-3 porsiyon/gün | 1 tatlı kaşığı sıvı yağ, 1 tatlı kaşığı yumuşak margarin, 2 yemek kaşığı salata sosu |
Tatlılar | 5 porsiyon/hafta yada az | 1 YK şeker veya reçel, 120 g şerbet, 1 adet meşrubat (250 g) |
Dash Diyetinin Sağlık Üzerine Etkileri Nelerdir?
Dash Diyetinin Ürik Asit Düzeyi Üzerine Olan Etkileri
Yapılan çalışmalar sonucunda Dash diyetinin gut hastalığının etiyolojik öncüsü olan serum ürik asit düzeyini azalttığı görülmüştür. Ayrıca bu düşürücü etkisi tipik bir kontrol diyetine göre daha fazla olmaktadır. Dash diyeti etkisinin özellikle serum ürik asit düzeyi 6-7 mg/dl’den yüksek olan bireylerde daha fazla olduğu görülmüştür. Yapılan araştırmalarda artan sodyum alımının serum ürik asit düzeyini azalttığı gözlemlenmiştir fakat bunun mekanizması tam olarak bilinmemektedir. Aynı zamanda yüksek sodyum alımının kan basıncını artırdığı da unutulmamalıdır. Diyette meyve ve sebzelerin fazla olması idrarın alkali olmasını , bu da ürik asit kristallerinin erimeden çökmesini önler. Meyve ve sebzeden zengin bir diyet aynı zamanda idrar miktarını artırır, böylece ürik asit atımı artar.
Alkol metabolizması sonucunda hiperürisemi oluştuğu için alkollü içeceklerin Dash diyetinin içeriğinde bulunmaması hiperüriseminin önlenmesine yardımcı olmaktadır. Yağ böbreklerden ürik asit atımını azaltır ve vücutta ürik asit birikimini arttırır, bu nedenle Dash diyetinde yağlı yiyeceklerin azaltılması(daha düşük yağlı süt tüketimi, düşük kırmızı et tüketimi) bu olumsuz durumu en aza indirmektedir. Gutlu bireylerin çoğu şişman kişiler olduğundan bu bireylere zayıflama önerilmektedir. Hızlı ağırlık kaybı ise kan ürik asit düzeyini artırır ve akut ataklara yol açar . Bundan dolayı uzun süreli, yavaş zayıflama önerilir ve düşük enerjili diyetlerden kaçınılır. DASH diyeti tüm bu kriterlere uygun bir diyet olup olumlu etkiler sağlayacağından dolayı Gut hastalığında kullanımı doğru bir uygulama olacaktır.
Dash Diyetinin Gestasyonel Dm’Lu Bireylerdeki Etkisi
Ghazale Valipur ve arkadaşlarının GDM (Gestasyonel DM)’lu gebe kadınlarda Dash (Hipertansiyonu Durdurmak için Diyet Yaklaşımları) diyetinin serum insülin seviyeleri, insülin direnci (HOMA-IR Skoru), plazma total antioksidan kapasitesi(TAC),açlık plazma glikozu(FPG), CRP düzeyi ve total glutatyon seviyeleri (GSH) üzerindeki etkilerini gözlemlemek amacıyla yaptıkları randomize kontrollü klinik bir çalışmada ; gebeliğin 24-28. haftalarında GDM tanısı konan 32 gebe kadın değerlendirilmeye alınmıştır. Gebe kadınlar aralarından rastgele seçilerek 4 hafta boyunca kontrol ve ya DASH diyeti tüketmeye tabi tutulmuştur. Bu çalışmada ; DASH diyeti meyveler, sebzeler ve kepekli tahıllar ve az yağlı süt ürünleri açısından zengin iken diyette total kolesterol, doymuş yağlar ,rafine edilmiş tahıllar ve şekerlemeler düşük oranda bulunmakta ve diyet 2400 mg/gün sodyum içermektedir. Kontrol diyeti ise enerjinin %40-55’ini karbonhidratlar ,%10-20’sini proteinler ve %25-30’unu toplam yağlar oluşturacak şekilde düzenlenmiştir. Başlangıçta alınmış olan ölçümler 4 hafta müdahalenin ardından tekrar alındığında DASH diyetinin tüketimi sonucunda kontrol diyetine oranla azalmış açlık plazma glikozu, serum insülin seviyeleri ve HOMA-IR ile artmış TAC plazma konsantrasyonları ve GSH seviyeleri ile sonuçlanmıştır. İki diyet arasında serum CRP düzeylerindeki ortalama değişikliklerinde önemli bir fark bulunamamıştır. Gebelikte görülen diyabette DASH diyetinin uygulanması sonucunda kontrol diyetine oranla azalmış açlık plazma glikozu, serum insülin seviyeleri ve HOMA-IR sağlanmaktadır. Bütün bunların sonucunda DASH diyetinin gebelerde uygulanması sezaryen doğum oranını azaltmasının yanı sıra makrozomik bebek doğum oranını da azalmaktadır. Çalışmalar ile DASH diyeti uygulanan bebeklerin baş çevresi ve doğum ağırlığının daha düşük olduğu sonucuna varılmıştır.
Dash Diyetinin Tip 1 DM Ve Tip 2 DM Üzerine Olan Etkisi
Tip 1 diyabetli bireylerde de Dash diyet modeli glisemik kontrolü artırmaktadır. Diyette sağlıklı yağların tercih edilmesi uzun süreli kardiyovasküler hastalıkların azalmasında rol oynamaktadır. Ayrıca glisemik değişkenliğin daha düşük olmasını da sağlamıştır. Dash diyetine bağlı kalma durumunda normal bir diyete oranla kan glikozunun daha düşük olduğu görülmüştür.
Sonuç olarak diyabeti olan bireylerde Dash diyeti uygulanması glisemik kontrolü ve diyabetle ilgili parametreleri iyileştirir. Diyetle birlikte egzersiz yapılması bu sonucun daha da iyi olmasına yardımcı olur. Diyabetli bireylerde Dash diyetinin etkisiyle kardiyovasküler hastalık riski de azalmaktadır. Ancak DASH diyetinde lifli gıdaların yüksek olması sebebiyle hipoglisemik atak durumu olabilmektedir, bundan dolayı da özellikle Tip 1 diyabetlilerde insülin dozunun iyi bir şekilde ayarlanması gerekmektedir.
Dash Diyetinin Polikistik Over’lı Kadınlardaki Etkisi
Dash diyeti bireylerde kullanılması ile yapılan çalışmalarda vücut ağırlığı, bel çevresi ve vücut kütle indeksinde azalmalar olduğu görülmüştür. Polikistik over sendromunun şişman /obez kadınlarda görülme sıklığı daha fazladır. Dolayısıyla vücut ağırlığında meydana gelen azalmalar bu hastalık riskini azaltmaktadır. DASH diyetinin düşük glisemik indekse sahip olması ile birlikte yüksek diyet lifi ,antioksidanlar, fitoöstrojenler ve izoflavon içerikleri sayesinde PKOS‘lu bireylerde artmış lipid seviyesini kontrol etmede ve oksidatif stresi önlemede yardımcı olmaktadır. AMH (Anti-Mülerian Hormon) kadın yumurtalıklarındaki hücreler tarafından üretilen bir protein hormonudur. PKOS durumunda bu hormonun miktarı yükselmektedir ve yumurtalıklarda bir bozukluk olduğunu gösterir. DASH diyeti uygulanan PKOS’lu kadınlarda bu hormonda düşüş olduğu görülmüştür.
DASH diyeti tüketimi sonucunda total kolesterolün iyi dansiteli kolesterole oranında ,serum trigliserit düzeyinde ve çok düşük yoğunluklu lipoprotein profilinde azalmalar olmuştur. Bununla birlikte bireylerde total antioksidan kapasitede artışlar olmuştur. Böylece vücudun serbest radikallere karşı direnci artmaktadır . DASH diyeti aynı zamanda karaciğer hastalıklarının önemli göstergesi olan AST düzeylerinde de azalmalar sağlamaktadır. Ayrıca vücutta enfeksiyon göstergesi olan serum CRP düzeyinde de belirgin azalmalar sağlamaktadır.
Diyetisyen Tuğçe Yıldız
Bir Yorum